تنهایی، هویت و عبور از بحران میانسالی

تحلیل روانشناختی فیلم آنچه در پیش است (Things to Come )

فیلم آنچه در پیش است (Things to Come) به کارگردانی میا هانسن-لووه و با بازی خیره‌کننده‌ ایزابل هوپر، یک درام آرام و عمیق درباره‌ی زنی در آستانه‌ی میانسالی‌ست که زندگی‌اش دستخوش تحولات ناگهانی می‌شود. این اثر، از دل فضای پرتنش اجتماعی بیرون نمی‌آید، بلکه از درون سکوتِ زندگی روزمره، تنهایی، رهاشدگی و نیاز به بازتعریف خود، یک بحران اگزیستانسیال را با زبان تصویر و روان تحلیل می‌کند. در این مقاله، با نگاهی روانشناختی به این فیلم، مفاهیم تنهایی، فقدان، آزادی، بازسازی هویت و بحران میانسالی را بررسی می‌کنیم.

فیلم : آینده یا آنچه در پیش است (Things to Come)

کارگردان: میا هانسن - لووه

روایت فیلم: عبور از آشنایان به ناشناخته‌ها

ناتالی، استاد فلسفه و روشنفکر فرانسوی، با بحران‌های پی‌درپی مواجه می‌شود. همسرش او را ترک می‌کند، مادر مسن‌اش می‌میرد، فرزندانش از او فاصله گرفته‌اند و جایگاه حرفه‌ای‌اش نیز تحت فشار تغییرات ساختاری آموزش قرار گرفته است. او ناگهان در وضعیتی قرار می‌گیرد که دیگر "مجبور به مراقبت از کسی" نیست، اما در عین حال، کسی نیز از او مراقبت نمی‌کند.

بحران میانسالی؛ آغاز دوباره یا تهی‌شدگی؟

در روانشناسی رشد، اریک اریکسون میانسالی را مرحله‌ای تعریف می‌کند که فرد با دو گزینه مواجه است:

«مولد بودن» یا «رکود».

ناتالی در ظاهر زنی موفق است، اما با از دست دادن نقش‌های تثبیت‌شده‌اش (مادری، همسری، دختری، معلمی)، دچار خلأ روانی می‌شود. هویتی که سال‌ها بر مبنای نقش‌های اجتماعی تعریف شده بود، ناگهان زیر سؤال می‌رود.

او مجبور می‌شود با این سؤال روبرو شود:

"بدون دیگران، من کی هستم؟"

تنهایی اگزیستانسیال؛ ضرورت یا فقدان؟

تنهایی ناتالی از جنس "فقدان روابط" نیست؛ بلکه تنهایی‌ای‌ست که از دل آگاهی نسبت به بی‌ثباتی معنا و پایان نقش‌ها شکل می‌گیرد. او به جستجوی عشق جدید نمی‌رود، به فروپاشی کامل هم نمی‌رسد، بلکه سعی می‌کند "با خود بماند". در این‌جا، تنهایی نه به عنوان یک بحران، بلکه به عنوان فرصتی برای خودشناسی و بازسازی معنا معرفی می‌شود. این تنهایی، نماینده‌ی چیزی‌ست که روانکاوان آن را تنهایی وجودی (Existential Loneliness) می‌نامند؛ نوعی آگاهی از مرزناپذیری فردیت، و نیاز به ساختن معنا از درون.

آزادی؛ هدیه یا تبعید؟

یکی از مهم‌ترین محورهای فیلم، تجربه‌ی "آزادی اجباری" است. ناتالی، به‌صورت ناخواسته، تمام روابط وابستگی‌اش را از دست می‌دهد و عملاً آزاد می‌شود. اما برخلاف کلیشه‌های رایج، این آزادی خوشایند نیست. در فقدان چارچوب‌های بیرونی، او باید انتخاب کند که چگونه و برای چه زندگی کند.

آزادی در فیلم، با یک تناقض همراه است ، آزادی بدون معنا، گاهی از بندگی هم دردناک‌تر است.

فقدان و سوگواری؛ از انکار تا پذیرش

در طول فیلم، ناتالی با مجموعه‌ای از سوگ‌های زنجیره‌ای مواجه می‌شود ، مرگ مادر، طلاق، ترک فرزندان، تهدید شغلی. اما برخلاف روایت‌های سانتی‌مانتال، سوگواری او بی‌صداست. این نوع مواجهه، نمونه‌ای‌ست از مرحله‌ی «پذیرش» در مدل کوبلر-راس (مدل ۵ مرحله‌ای سوگ)، جایی که شخصیت، به‌جای انکار یا خشم، می‌پذیرد، سکوت می‌کند و آرام‌آرام خود را بازمی‌سازد.

بازسازی روان از مسیر طبیعت، تنهایی و سکوت

فیلم با نماهای متعددی از طبیعت، کوهستان، جنگل و حیوانات همراه است. ناتالی گاهی تنها با کتاب‌هایش، گاهی با گربه‌اش، و گاهی در دل طبیعت دیده می‌شود. این تصاویر، استعاره‌هایی هستند از بازسازی روان پس از سوگ و بحران؛ نوعی تولد دوباره، نه با هیجان یا فوران، بلکه با ریشه دواندن آرام در زمین تازه‌ای از بودن.

جمع‌بندی: 

ناتالی سقوط نمی‌کند؛عبور می‌کند

Things to Come نه درباره‌ی سقوط است، نه درباره‌ی رهایی کامل؛ بلکه درباره‌ی عبور آرام، فکری و اگزیستانسیال از مرحله‌ای به مرحله‌ی دیگر در زندگی انسان است. ناتالی از طریق تنهایی، رنج، فقدان و آزادی، مجبور به نگریستن به خویش در آیینه‌ی واقعیت می‌شود. اگرچه ناتالی در پایان تنهاست، اما دیگر از تنهایی نمی‌ترسد؛ او "آزاد" است، اما نه به معنای رهاشده، بلکه به معنای مسئولِ خود.

این فیلم را از منظر روانشناسی برای چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

• افرادی که با بحران‌های میانسالی یا فقدان‌های متوالی روبه‌رو هستند
• مشاوران، روان‌درمانگران و روان‌شناسانی که با بزرگسالان کار می‌کنند
• علاقه‌مندان به فلسفه، اگزیستانسیالیسم، و روانشناسی معنابنیاد
• زنانی که نقش‌های سنتی زندگی را پشت سر گذاشته و در جستجوی هویت مستقل‌اند
• هر کسی که می‌خواهد بفهمد: «زندگی بدون تعریف‌های بیرونی، چگونه می‌تواند ادامه پیدا کند؟»