مدیریت استفاده از صفحه‌نمایش

اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی و صفحه‌نمایش

به گفته‌ی «ویلیام جی آلین»، پروفسور علم بینایی در پزشکی دانشگاه روچستر، بیش از 50 درصد از کورتکس یا سلول‌های لایه‌ی سطحی مغز به پردازش اطلاعات بصری اختصاص دارد.

بینایی بخش پویا‌یی است که مستلزم فعل‌وانفعالات مغز ماست و نیمی از کورتکس یا لایه‌ی بیرونی مغز به این مهم اختصاص داده شده است. مغز کسانی که می‌توانند تصاویر را از طریق چشمان خود ببینند بر اساس ارتباطات فوق‌العاده پیچیده‌ای عمل کرده تا اطمینان حاصل شود که ما آنچه را که می‌بینیم درک می‌کنیم و در صورت نیاز، آمادگی لازم را برای حرکت متعاقب آن داریم. تا زمانی که ما بتوانیم ببینیم، ذهنمان برای واکنش در قبال آنچه که می‌بینیم آماده است.

ما متوجه آنچه که در پیرامون ماست می‌شویم و به‌این‌ترتیب به طور سطحی و گذرا بر آنچه که باید انجام دهیم مدیریت می‌کنیم. لیکن برخی از محتواهای روی صفحات نمایش (تلویزیون، رایانه‌ یا گوشی هوشمند تلفن همراه) این فرایند را متوقف کرده و بدن ما را از مواد شیمیایی عصبی پر می‌کند. این اتفاق سبب می‌شود که مغز ما از حالت آرام پاراسمپاتیک دور شده و با حالت برانگیختگی سمپاتیک پاسخ دهد. مطالعه‌ی این مقاله درک ما را از دنیای اطرافمان بیشتر کرده و به ارتباطات ما با اطرافمان شکل تازه‌ای می‌بخشد تا محیط‌های پر‌استرس را بهتر درک کنیم. اگر دقت و درک بصری داشته باشیم، یعنی اگر بتوانیم با یا بدون وسایل کمک بینایی ببینیم، احتمال اینکه با محتواهای صفحه‌نمایشمان اشباع شویم وجود دارد.

اعتیاد به صفحه‌ی نمایش چیست؟

دکتر «رانجیت سینگ» (Ranjit Singh)، مهندس ارتباطات الکترونیکی هند، در مقاله‌ای در سال 2022 در این مورد توضیح می‌دهد:

«اعتیاد به صفحه‌ی نمایش شبیه اعتیاد به مواد مخدر، قمار و الکل است. مانند الکل به سلامتی آسیب نمی‌رساند، ولی بااین‌حال «سمی بودن» آن بر ضمیر ناخودآگاه انسان و رابطه‌اش با جهان هستی تأثیر می‌گذارد.»

او در ادامه‌ی گزارش خود چنین بیان می‌کند: «زمانی که قرار است پاداشی را دریافت کنیم، سطح دوپامین در بدن ما افزایش یافته و پس از دریافت آن پاداش، کاهش می‌یابد؛ بنابراین، برای وادارکردن ما به انجام هر کاری، این افزایش اتفاق می‌افتد تا به‌وسیله‌ی این فرایند شیمیایی به همکاری و مشارکت تشویق شویم، انگیزه پیدا کنیم و رنج و درد ما تقلیل یابد.»

بر اساس همین پدیده است که غول‌های فناوری مانند اپل و گوگل دهه‌هاست که برای جلب‌توجه ما سرمایه‌گذاری می‌کنند و طرح‌های اعتیادآور خود را بسط داده و پیش می‌برند. وقتی بخت و اقبال به کسی روی می‌آورد، دوپامین در مغز او آزاد می‌شود. امروزه همه‌ی برنامه‌های رسانه‌های اجتماعی از «آگهی‌های دیجیتال» استفاده می‌کنند تا آنچه را که در جست‌وجوی آن هستید، در فواصل زمانی به طور تصادفی به شما ارائه دهند. قدرت سیستم دوپامین توسط معتادان به مواد مخدر و سیگاری‌ها تجربه شده است. داروهای ایجاد عادت با پریشانی بیشتر از حد معمول بر سیستم دوپامین تأثیر می‌گذارند؛ در نتیجه فرد به استفاده‌ی بیش از حد روی می‌آورد تا احساس خوشایند بیشتر و بیشتری را تجربه کند.

در این بین، ارتباط قابل‌توجهی بین افسردگی، عزت‌نفس و اعتیاد به اینترنت مشاهده شده است. تحقیقی روی 319 دانشجوی دانشگاه «سلیمان دمیرل» نشان داد که میزان اعتیاد به تلفن‌های هوشمند در زنان به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از مردان بود. میزان افسردگی، اضطراب و اختلال عملکرد در طول روز نیز در گروهی که بیشتر از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کردند بالاتر بود. در این میان، بین میزان اعتیاد به گوشی هوشمند و سطوح افسردگی، اضطراب و کیفیت خواب برخی افراد نیز ارتباط مستقیمی یافت شد.

مطالعه‌ی دیگری که با بررسی 5003 بزرگسال کره‌ای 19 تا ۴۹ساله توسط دانشگاه کاتولیک کره انجام شد، مشخص کرد که اعتیاد به اینترنت و گوشی‌های هوشمند تأثیرات قابل‌توجهی بر افسردگی و اضطراب دارند. جالب‌تر آنکه این افسردگی و اضطراب در افرادی که به گوشی‌های هوشمند اعتیاد دارند بیشتر از افرادی است که به استفاده از اینترنت معتاد هستند.

باتوجه‌به تمامی این موارد می‌توان نتیجه گرفت که اعتیاد به اینترنت و گوشی‌های هوشمند تأثیرات گوناگونی بر مشکلات سلامت روان ما دارند. در نهایت یک بخش کوچک‌تر که تأثیر اعتیاد به گوشی‌های هوشمند و اینترنت را بررسی می‌کند، تحقیقی را بر 1103 نوجوان 13 تا ۱۷ساله در لبنان انجام داد که نتیجه حاکی از آن بود که 40 درصد این نوجوانان مشکلات گاه‌به‌گاه یا مکرر داشتند و 6/3 درصد از آن‌ها هم به دلیل استفاده از اینترنت با مشکلات جدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند. نتایج نشان داد که سطوح بالاتر پرخاشگری، افسردگی، تکانشگری و ترس اجتماعی با اعتیاد به اینترنت ارتباط بیشتری دارد و این در حالی است که افزایش تعداد خواهر و برادر و وضعیت اجتماعی - اقتصادی بالاتر سبب اعتیاد کمتر به اینترنت است.

همچنین تحقیقات نشان داده است که استفاده از تلفن هوشمند بر خواب و بهره‌وری ما هم تأثیر می‌گذارد. استفاده از تلفن هوشمند در اواخر شب ممکن است در خواب ما تداخل ایجاد کند و در نتیجه کارمند مربوطه صبح هنگام احساس خستگی کرده و در طول روز بهره‌وری کمتری داشته باشد.

برای جلوگیری از این اضطرار چه کنیم؟

در حین تحقیق برای کتابم، «رژیم غذایی بصری»، به روش‌های مختلفی برای مواجهه با اجبارها برخورد کردم. بسیاری به طور موقت دسترسی به محتوا را متوقف می‌کنند، در‌حالی‌که یک راه ساده برای دور‌زدن آن وجود دارد. اخیرا گوشی‌های هوشمند دارای یک ویژگی با عنوان «مزاحم نشوید» هستند که تنها زحمت آن فشردن یک کلیک بوده و برای عبور از موج این اضطرار مفید است.

وقتی دیگران نمی‌توانند درست تصمیم بگیرند، ما به برنامه‌های اضافی برای مسدود‌کردن برنامه‌های مشکل‌ساز نیاز داریم. البته گوشی درعین‌حال هنوز قابل‌استفاده است. برای این منظور، برنامه‌ی «Lock Me Out» در گوشی‌های اندروید این قابلیت را دارد و کاربران آیفون می‌توانند از «Opal» استفاده کنند.

روش دیگری هم وجود دارد که می‌تواند برای بسیاری مفید باشد: رنگ صفحه‌ی نمایش خود را به طیفی از خاکستری تغییر دهید: از سیاه به سفید. این روش بسیار ساده به نظر می‌رسد. من شخصا مزایای جالبی را در مورد این روش پیدا کردم. ازآنجایی‌که توجه ما بیشتر به رنگ‌های زنده جلب می‌شود، با رنگ خاکستری صفحه‌ی نمایش، توجه ما برای تامین دوپامین بیشتر به محیط اطرافمان جلب می‌شود.

من حتی یک قدم به جلوتر برداشتم و تمام صفحه‌نمایش‌هایم را در تمام طول روز و برای یک هفته در مقیاس خاکستری قرار دادم. حالا وقتی سگم را به پیاده‌روی می‌برم، رنگ‌های اطرافم بسیار زنده‌تر در نظرم می‌آیند. کمبود رنگ‌های زنده در صفحه‌ی نمایش گوشی‌ام به من این امکان را داد که دنیا را با زیبایی بیشتری دوباره تجربه کنم. امیدوارم که این تجربه برای شما نیز مفید باشد. البته من قصد ندارم برای همیشه به این شیوه ادامه دهم، اما زمانی که به تمرکز بیشتری نیاز داشته باشم، دوباره به مقیاس خاکستری برخواهم گشت.

لوئیز مرسد/ نویسنده

نیلوفر مومن خانی/ مترجم