همگام با نوجوان

چطور نوجوانان را همراهي كنيم

گفت‌وگو با دكتر نويد نوري، روان‌شناس و مشاور در مورد برقراري ارتباط درست و موفق با فرزندان

ارتباط والدین با نوجوان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، زیرا این دوران یکی از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین مراحل زندگی است. برقراری ارتباط مؤثر و صمیمانه به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از نیازها، احساسات و دغدغه‌های نوجوان خود داشته باشند و در نتیجه، بتوانند راهنمایی و حمایت مناسبی ارائه دهند. این ارتباط سازنده می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس، کاهش رفتارهای پرخطر، و تقویت روابط خانوادگی منجر شود و نوجوان را برای ورود به بزرگسالی آماده سازد.

«مامان، مامان، من بالاخره موفق شدم تو آخرین ست بازی، امیر رو ببرم. نمی‌دونی چه کیفی داره. آخه امیر خیلی به خودش مغرور بود خداييش هم بازيش خوبه ... مياي بهت نشون بدم بازيش چه جوريه ... امیر مي‌گه تا حالا يه‌بار هم تونسته از باباش ببره. مي‌گه تو خونه خيلي‌ها باهاش بازي مي‌كنن. فكر كنم براي همين هم هست كه اين‌قدر بازيش خوب شده، ولي تو خونه هيچ‌كس با من بازي نمي‌كنه. حالا مامان بيا ببين ديگه ...»

«واي چقدر حرف مي‌زني. از وقتي اومدي، يه‌‌ریز حرف می‌زنی. از صبح دارم كار مي‌كنم. خيلي خسته شدم. حوصله اين بازي‌هايي رو هم كه مي‌گي، ندارم. تو هم به‌جاي اين كارها برو بشين به درس و مشقت برس. بذار منم كارم رو بكنم. حالا هم برو بابات رو صدا كن بگو ناهار آماده‌س.»

نوجواني دوره حساسي از زندگي است كه والدين اغلب نمي‌دانند در این دوران چگونه بايد توجه لازم را به فرزندانشان بدهند. متاسفانه آن‌ها فكر مي‌كنند چون فرزندشان ديگر بزرگ شده است، دیگر نیازی نیست به او توجه بیشتر کرده يا ابراز علاقه کنند؛ درصورتی‌که باید بدانیم فرزندان ما هميشه به توجه و ابراز علاقه ما نياز دارند، ولي در دوران‌هاي مختلف فقط نوع اين ابراز علاقه و محبت تغییر می‌کند؛ البته گاهي هم والدين با بي‌توجهي مانع برقراري ارتباط درست و موفق با فرزندان خود مي‌شوند و درنتيجه فاصله و شكاف زيادي بين آن‌ها ايجاد مي‌شود كه پرکردن آن چندان آسان به نظر نمي‌رسد. دراين‌خصوص با دكتر نويد نوري، روان‌شناس و مشاور، گفت‌وگو كرده‌ايم.

به علايق نوجوان توجه كنيد

گاهي والدين فقط نسبت به رفتارها و كارهايي از نوجوانان علاقه نشان مي‌دهند كه آن كارها مورد‌علاقه خودشان‌ باشد و وقتي نوجوانان تجربه‌ها، ايده‌ها‌ و علايق خود را با آن‌ها مطرح مي‌كنند، والدين معمولا تمايلي به این موضوع نشان نمي‌دهند؛ چون به نظرشان نوجوانان منطق درستی درزمينه انتخاب و تصميم‌گيري ندارند. يكي از مهم‌ترين كارهايي كه والدين بايد براي ارتباط بهتر با فرزندانشان انجام بدهند، اين است كه اشتياقشان را نسبت به كارها، ايده‌ها، احساسات و تجارب آن‌ها زياد كنند؛ مثلا نسبت به نظر، احساسات و عقايدشان كنجكاوي و علاقه نشان دهند و به‌جاي امرونهی‌کردن به آنان، تجارب خود را در اختيار فرزندانشان‌ قرار دهند و آن‌ها را به‌خاطر تصمیمات یا علاقه‌شان شماتت نکنند و حتي اگر در جمع بحثي مي‌كنند كه مورد تاييد والدین نیست و یا از حوصله جمع خارج است، آن‌ها را تحقير يا سرزنش نكنند.

نوجوان را قضاوت نكنيد

والدين اغلب درمورد سوال‌ها‌ و كنجكاوي‌هاي نوجوانان قضاوت‌هاي ناآگاهانه و جهت‌گيري‌هاي خاصي دارند كه هيچ‌كدام از آن‌ها تعمدي نيست؛ درواقع هنگامي‌ ‎كه نوجوان چنين واكنش‌هايي را از طرف خانواده ببیند، دیگر حاضر نخواهد بود پرسش‌ها یا مسائلش را با آنان در میان بگذارد و بنابراین شکاف بین آن‌ها عمیق و عمیق‌تر می‌شود و برعکس وقتی نوجوان ببیند والدین او، وی را به‌خاطر پرسش‌ها یا مسائلش سرزنش نمی‌کنند و به‌جای او تصمیم نمی‌گیرند، خيلي راحت مسائل خود را با آن‌ها در ميان مي‌گذارند؛ بنابراين لازم است والدين براي جلب‌نظر نوجوان انجام دهند و ارتباطات ميان‌فردي‌شان را گسترش دهند. فراموش نكنيد براي اين كار، نوجوانان نبايد هميشه مطابق ميل ما عمل كند تا او را تشويق كنيم.

نوجوان را به حال خود رها نكنيد

متاسفانه بيشتر والدين در حساس‌ترين مرحله رشد فرزندان خود كه دوره نوجواني است، بخش اعظمي از آموزش‌هاي نوجوان را به ديگران محول مي‌كنند. لازم نيست والدين هم معلم خوبي باشند، هم ورزشكار خوبي و هم در همه امور مربوط به آن‌ها تخصص داشته باشند؛ چون خود نوجوان هم ترجيح مي‌دهد مهارت‌هاي تخصصي‌تر را از كسي غير از والدينشان ‌ياد بگيرند، اما دوست دارند در مسير يادگيري اين فعاليت‌هاي تخصصي، يك نفر هميشه آن‌ها را همراهي كند و چه كسي بهتر از والدين مي‌تواند‌ در اين محدوده تخصصي‌تر هم او را همراهی کند؛ بنابراين حضور هميشگي والدين دركنار نوجوان باعث محكم‌ترشدن پيوند عاطفي بين آن‌ها مي‌شود كه اين موضوع، يكي از كليد‌هاي برقراري ارتباط صحيح با نوجوان تلقی می‌شود.

رفتار ناشي از تناقض والدين

فراموش نكنيد نوجوانان به‌طوركلي با گفتار، رفتار و کردار والدینشان در تعارض هستند؛ یعنی وقتی می‌خواهند درمورد برخی مسائل مهم زندگی‌شان تصمیم‌گیری کنند یا برخی فعالیت‌های شخصی‌شان را بدون کمک والدین انجام بدهند، والدين به آنان برچسب كودك و ناكارآمد مي‌زنند، اما وقتی زمان ابراز محبت می‌شود، مي‌گويند: «‌شما ديگر بزرگ شده‌ايد!» به اين ترتيب نوجوان چگونه مي‌تواند توجيهي براي رفتار متناقض والدين خود داشته باشد؟ توجه داشته باشيد كه ما هميشه به محبت یکديگر نيازمنديم. اين كار باعث مي‌شود كه جوي از اطمينان و امنيت بر خانواده حاكم شده و اعتماد‌به‌نفس و عزت‌نفس آن‌ها هم بيشتر شود؛ همچنين باعث مي‌شود نوجوانان متوجه بشوند كه والدينشان‌ هنوز آن‌ها را دوست دارند.

ابراز علاقه به شيوه نوجوان

بسياري از كودكان از سن دو سال و نيم به بالا با محدوديت‌هايي كه والدين براي آن‌ها به وجود مي‌آورند با احساس «من خوب نيستم» مواجه مي‌شوند. بنابراين امكان دارد كه در مراحل مختلف رشد اعتماد به نفسشان را از دست بدهند. يعني دائم به فكر برآورده كردن خواسته‌هاي ديگران باشند‌ يا در ارتباط با ديگران انعطاف زيادي داشته باشند ‌و هميشه مطابق ميل آن‌ها رفتار كنند تا بتوانند به نوعي تاييد ديگران را به دست بياورند؛ بنابراين اگر افراد به‌موقع و آن‌طور كه لازم است ابراز علاقه درست و احساس خوب‌بودن را تجربه نكنند، ‌در آينده تا حدود زيادي‌ اعتمادبه‌نفس خود را از دست مي‌دهند؛ زيرا احساس مثبتي كه نوجوانان به خود دارند در درجه نخست با تاييدي است كه والدين به آن‌ها مي‌دهند و يا احساس خوبي كه نسبت به ظاهر خود دارند.

والدين بايد بدانند به هر نوجوان بايد يك نوع اظهارعلاقه كنند؛ مثلا نوجوانان با توجه به جنسيت، نوع تربيت يا عوامل مختلف ديگر در اين زمينه با همديگر متفاوت هستند. درواقع مي‌توانيم بگوييم‌ در دوران نوجواني، ميزان ابراز علاقه به نوجوان تغيير نمي‌كند؛ بلكه فقط نوع آن عوض مي‌شود. بنابراين بايد حتما نحوه درست ابراز علاقه به نوجوان را با توجه به خواسته‌هاي خود آن‌ها و ساير عوامل ديگر اجتماعي انتخاب كنيم اگر گاهي مي‌بينيد كه بعضي نوجوانان از ابراز علاقه شما استقبال نمي‌كنند، ناراحت نشويد و فكر نكنيد آن‌ها ديگر شما را دوست ندارند؛ شايد هنوز نوع ابراز علاقه درستي را كه فرزندتان خواهان آن است، پيدا نكرده‌ايد؛ درواقع گاهي‌اوقات حتي يك توجه يا تاييد‌ در جمع مي‌تواند به نوجوان احساس اطمينان، اعتماد و ارزشمندي‌‌ لازم را ببخشد.

به‌جاي دركنارهم‌بودن، با هم باشيم 

فراموش نكنيد مهم اين نيست كه نوجوان شما فقط دركنارتان باشد و با شما زندگي كند؛ بلكه مهم با‌هم‌بودن و توجه‌داشتن به يكديگر است. يعني درطول روز حتما بايد ‌ساعاتي را دركنار همديگر و با هم باشيم؛ حتی لازم است والدین علايق مشترك بين خود و فرزندانشان را تشخيص دهند تا بتوانند از‌ اوقاتي كه دركنار هم هستند، لذت ببرند؛ مثلا اگر فرزندمان به آشپزي علاقه دارد، بهتر است در انجام كارهاي خانه از او كمك بگيريم يا اگر بازي‌هاي كامپيوتري دوست دارد، ساعاتي را دركنار او به انجام اين‌گونه بازي‌ها بپردازيم و حتي اگر لازم بود، از آن‌ها چيزهاي جديدي ياد بگيريم.

يكي ديگر از راه‌ها‌ براي ايجاد ارتباط بهتر با نوجوانان اين است كه قبل از اينكه چراغ اتاق او خاموش شود و بخوابد چند لحظه كنار او بنشينيم تا بتوانيم در فضايي راحت و صميمي با هم درمورد اتفاقات كل‌ روز‌ صحبت كنيم.

همچنين مي‌توانيم ساعت‌هايي را به بودن‌ دركنارهم اختصاص دهيم، به شرطي كه تلويزيون و موبايل‌ها‌ خاموش باشند و حتما دركنار تمام اعضاي خانواده شام يا ناهار بخوريم.