کودک آزاری یکی از مشکلات جدی و مهمی است که متأسفانه در تمام جوامع کم و بیش وجود دارد. این آزار می‌تواند از نوع جسمی، جنسی، عاطفی و … باشد که هر کدام نشانه‌ها و عوارضی به همراه دارند.
با راهکارهایی ساده می‌توان از مواجهه فرزندان با کودک آزاری جلوگیری کرد، مانند ایجاد رابطه مبنی بر اعتماد با کودک، آموزش نه گفتن، نظارت و کنترل هوشمندانه و …
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
شناخت انواع کودک آزاری و راهکارهای پیشگیرانه مراقبت از کودکان
کودک آزاری یکی از چالش برانگیزترین مسائلی است که جوامع مختلف با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. از آنجایی که کودکان موجوداتی بی‌پناه و بی‌دفاع هستند، این مسئله از اهمیت بسیاری برخوردار است.
این واژه در فرهنگ‌های مختلف ممکن است به شکل‌های گوناگونی تعریف شود اما به طور کلی می‌توان گفت هر گونه آزار و آسیب روحی و جسمی که به افراد زیر 18 سال وارد شود، به نوعی کودک آزاری تلقی می‌گردد.
البته مجازات این کار در کشورهای مختلف متفاوت است و حد و حدود آن را قانون حاکم بر یک کشور مشخص می‌کند.
اگر صاحب فرزند باشید بدون شک این موضوع یکی از دغدغه‌های شماست. ممکن است حتی خود شما که در حال خواندن این مطلب هستید، به نحوی در کودکی مورد آزار قرار گرفته باشید.
متأسفانه بیماری کودک آزاری یکی از بیماری‌ها و اختلالاتی است که در همه جوامع دیده می‌شود و قربانی آن کودکان و نوجوانانی هستند که ممکن است آگاهی لازم را برای مواجهه با این گونه افراد نداشته باشند.
همراه ما باشید تا این بار بیشتر و دقیقتر با مسئله مهم کودک آزاری، انواع آن، روش‌های پیشگیری از آن و … آشنا شویم.
انواع کودک آزاری چیست؟
اجازه بدهید قبل از هر چیز به معرفی انواع آزار کودک بپردازیم. زیرا در ذهن برخی از ما تنها مسئله تعرض جنسی در این حیطه قرار می‌گیرد. در صورتی که این مقوله، گسترده‌تر از این است.
1. کودک آزاری عاطفی
متأسفانه شاید این نوع از کودک آزاری در بسیاری از خانواده‌ها وجود داشته باشد، بدون این که خودشان متوجه باشند.
اگر کودکی تحت رفتاری قرار بگیرد که عزت نفس و به طور کلی حال روحی او دچار آسیب شود، یعنی مورد کودک آزاری روانی یا عاطفی قرار گرفته است.
این رفتار آسیب زا می‌تواند حمله‌های کلامی تلخ یا حمله‌های عاطفی باشد؛ برای مثال: تحقیر مداوم یک کودک، نادیده گرفتن او، منزوی کردن و طرد کردن او و …
2. کودک آزاری جسمی (فیزیکی)
هنگامی که کودک به عمد تحت آسیب یا خطر آسیب جسمی قرار می‌گیرد، در واقع یعنی مورد کودک آزاری جسمی واقع شده است.
3. کودک آزاری جنسی
متأسفانه این مورد یکی از بدترین آزارهای وارد شده بر کودکان است که می‌تواند تأثیری بزرگ بر زندگی او بگذارد.
هر گونه فعالیت جنسی، از قبیل نوازش، تماس دهانی، تماس در ناحیه تناسلی، مقاربت و … در حیطه کودک آزاری جنسی قرار می‌گیرد که در بسیاری از جوامع مجازات‌های بسیار سنگینی دارد.
4. کودک آزاری پزشکی
هر گوهه خطا در تشخیص بیماری در کودکان که منجر به آسیب به او شود و یا کودک را در معرض مراقبت‌های پزشکی غیر ضروری قرار دهد، کودک آزاری پزشکی تلقی می‌شود.
5. غفلت
جالب است بدانید نادیده گرفتن نیازهای بدیهی کودک مانند نیاز به غذا، سرپناه، توجه و محبت، تحصیلات، مراقبت‌های پزشکی و … به نوعی آزار به کودکان محسوب می‌گردد.
علائم احتمالی کودک آزاری
در بسیاری از موارد، کودکان به دلایل مختلفی همچون ترس و … به راحتی درباره آسیب‌های خود صحبت نمی‌کنند. شما به عنوان نزدیکان کودک باید نسبت به علائم زیر هوشیار باشید تا به موقع از کودک آزاری احتمالی، اطلاع پیدا کنید.
- افسردگی، ترس‌های غیر معمول و اضطراب
- افت محسوس و ناگهانی اعتماد به نفس کودک
- کناره‌گیری از دوستان و فعالیت‌های معمول
- هر گونه تغییر در رفتار و اخلاق کودک مانند پرخاشگری، عصبانیت، بیش فعالی، افت وضعیت درسی و …
- غیبت‌های مکرر از مدرسه
- تلاش برای فرار کردن
- سرکشی و طغیانگری
- اکراه در برگشتن به خانه
- آسیب به خود یا تلاش برای خودکشی
- تغییر زیاد ناگهانی در تغذیه کودکان
این علائم در انواع مختلف کودک آزاری ممکن است متفاوت باشد. حتی احتمال دارد، یک یا چند مورد از این علائم را در کودک مشاهده کنید در صورتی که مورد آزار قرار نگرفته باشد.
با این حال مشاهده این علائم بررسی و نظارت هوشمندانه‌تری را از طرف اطرافیان و به خصوص خانواده می‌طلبد.
بدون شک علائم ویژه‌ای برای هر یک از انواع کودک آزاری نیز وجود دارد. به عنوان مثال وجود جراحات و آسیب‌های مکرر جسمی که توضیح موجهی برای آن وجود ندارد می‌تواند نشان دهنده آزار فیزیکی و جسمی باشد.
عوارض کودک آزاری چیست و در مقابل آن چه باید کرد؟
اگر احساس می‌کنید ممکن است فرزند شما تحت آزار قرار گرفته باشد، سریعاً از یک متخصص کمک بگیرید. این متخصص می‌تواند یک پزشک، روانشناس یا مشاور خبره باشد.
حقیقت این است که شاید برخی از کودکان و نوجوانان بتوانند به نحوی با رنج و ناراحتی حاصل از کودک آزاری کنار بیایند ولی در بسیاری از مواقع، عوارضی جدی گریبان کودکان و نوجوانان را می‌گیرد.
برای مثال: مشکلات جسمی مانند بیماری قلبی یا اختلالات سیستم ایمنی، اعتیاد به مواد مخدر، پرخاشگری و خشونت، آسیب رساندن به خود یا دیگران، مشکلات در زمینه شغل یا ارتباط با دیگران، رفتارهای پر خطر جنسی و …
چگونه می‌توان از کودک آزاری پیشگیری کرد؟
بدون شک شما به عنوان والدین کودک می‌توانید نقش بسیار مهمی در حمایت از کودکان خود و ایجاد امنیت برای آنان داشته باشید. از این جهت رفتار شما در شرایط گوناگون و آگاهی بخشی به کودک عزیزتان اهمیت بسیاری پیدا می‌کند.
نکاتی که در ادامه بیان می‌شوند، روش‌هایی برای کاهش احتمال کودک آزاری و وارد شدن هرگونه آسیب به کودکان است.
1. نه گفتن را به فرزند خود بیاموزید
بدون شک همه ما درباره مهارت نه گفتن زیاد شنیده‌ایم، اما چند درصد از ما این مهارت را در خود تقویت کرده یا آن را به کودکان خود آموخته‌ایم؟
حقیقت این است که توانایی نه گفتن بیش از آنچه فکر کنید بر سلامت روحی و جسمی کودکان تأثیر گذار است. کودک شما باید بداند مجبور نیست کارهایی را انجام دهد یا موقعیتی را بپذیرد که برای او ترسناک است یا با آن احساس راحتی نمی‌کند.
برای پیشگیری از کودک آزاری، به فرزند خود یاد بدهید هنگامی که موقعیتی باعث ترس او می‌شود یا حس می‌کند خطری متوجه اوست، سریعاً آنجا را ترک کند و از یک بزرگتر قابل اعتماد کمک بخواهد.
کودک خود را تشویق کنید که اگر اتفاقی برای او افتاد حتماً با شما یا بزرگتر دیگری در میان بگذارد و البته او را مطمئن سازید که برای صحبت کردن مؤاخذه یا تنبیه نخواهد شد.
2. مراقبت و نظارت را جدی بگیرید
شما به عنوان والدین کودک، با مراقبت کافی و نظارت دقیق می‌توانید از بسیاری از اتفاقات ناگوار جلوگیری کنید. هیچگاه فرزند خود را بدون همراه مطمئن، در خانه تنها نگذارید.
در محیط‌های عمومی تمام حواس خود را به او جمع کنید. می‌توانید گاهی در فعالیت‌های داوطلبانه مدرسه شرکت کنید تا بدانید کودک شما با چه کسانی در ارتباط است.
هنگامی که بزرگتر شد تا جایی که بتواند به تنهایی از خانه بیرون برود برای جلوگیری از کودک آزاری، حتماً به او توضیح دهید که باید از غریبه‌ها دور بماند و بهتر است بیشتر با جمع دوستانش باشد تا اینکه تنها جایی برود.
همچنین از او بخواهید حتماً شما را درباره این که کجاست، در جریان بگذارد.
3. به فرزند خود یاد بدهید چگونه در فضای مجازی از خود مراقبت کند
امروزه استفاده از فضای مجازی در میان سنین مختلف رواج بسیاری یافته است و متأسفانه برخی از کودک آزاری‌ها از همین فضا آغاز می‌شود. بنابراین لازم است در این مورد نظارت کافی و هوشمندانه داشته باشید.
رایانه را در فضای عمومی خانه قرار دهید نه در اتاق خواب او. همچنین لازم است بر وبسایت‌هایی که بازدید می‌کند به نحوی صحیح نظارت داشته باشید و ورود به برخی از فضاها را ممنوع کنید.
اگر فرزند شما در مورد استفاده از فضای مجازی پنهان کاری می‌کند، این را یک هشدار بدانید.
اگر یک سری قانون خاص برای استفاده از فضای آنلاین تعیین کنید تا حد زیادی می‌توانید از کودک آزاری‌های احتمالی آینده جلوگیری کنید.
چند نمونه از قوانین مورد نیاز این است که فرزند شما نباید به پیام‌های خطرناک، نامناسب یا مشکوک پاسخ دهد، اطلاعات شخصی خود را نباید در فضای مجازی به اشتراک بگذارد، اگر می‌خواهد با کسی ملاقات کند که در این فضا با او آشنا شده (ملاقات حضوری یا آنلاین) حتماً باید با اجازه شما باشد، اگر فرد ناشناسی سعی در برقراری ارتباط با او در فضای آنلاین دارد، با شما در میان بگذارد و …
4. مراقب و پرستار او را با دقت انتخاب کنید
اگر کودک خود را به مهد کودک می‌برید حتماً در مورد کسانی که در مهد از او مراقبت می‌کنند دقیق باشید. می‌توانید با بازدیدهای مکرر ولی بی‌خبر درباره نحوه رفتار آنها مطمئن شوید.
اگر پرستار کودک در خانه دارید نیز حتماً او را با دقت و بعد از تحقیقات کامل انتخاب کنید.
5. محبت و توجه را از فرزند خود دریغ نکنید
در حقیقت، والدین نزدیکترین و تأثیرگذارترین افراد برای کودک هستند. پس نوع رفتار شما با فرزند خود می‌تواند از بسیاری از مشکلات از جمله کودک آزاری پیشگیری کند.
به حرف‌های او عمیقاً گوش دهید، سعی کنید در برخی کارها با او همکاری داشته باشید و همراهش باشید، در کل رفتاری داشته باشید که کودک یا نوجوان بتواند به شما اعتماد داشته باشد.
او را تشویق کنید که در صورت بروز مشکل با شما در میان بگذارد. به یاد داشته باشید که وجود یک خانواده حمایتگر می‌تواند باعث افزایش اعتماد به نفس در کودکان و حس ارزشمندی در کودک شود.
6. با عصبانیت و پرخاش با فرزند خود رفتار نکنید
اگر گاهی حس می‌کنید بسیار عصبانی هستید، سعی کنید به خودتان زمان بدهید تا کمی آرام شوید. هرگز عصبانیت خود را سر کودک خالی نکنید. می‌توانید از مشاور یا روانشناس برای کنترل خشم و استرس خود کمک بگیرید.
مطمئن باشید رفتار پرخاشگرانه و صحبت کردن با عصبانیت، بر رابطه شما و فرزندتان تأثیر منفی خواهد داشت و به این ترتیب نمی‌توانید از او در برابر کودک آزاری مراقبت کنید.
***
اگر شما هم تجربه یا سوالی در رابطه با کودک آزاری دارید می‌توانید در پایان این مقاله در قسمت نظرات باما به اشتراک بگذارید.