معلمان با ناهنجاری‌های زیادی از جانب دانش‌آموزان مواجه بوده و هستند. یکی از آن‌ها زمانی است که می‌فهمند دانش‌آموز اعتماد به نفس کافی ندارد. به جرات می‌توان گفت همه معلمان این مهم را تجربه کرده‌اند.
این ماجرا زمانی تلخ‌تر میشود که دانش‌آموز از پس تکالیف ساده خود بر نمی‌آید و نمی‌تواند ارتباط درستی با سایر دانش‌آموزان و معلم خود برقرار کند. چنین دانش‌آموزی معمولا در یک فرسایش ناامید‌کننده می‌افتد و تلاش و کوششی نیز از خود نشان نمی‌دهد. دانش‌آموزان فاقد اعتماد به نفس با اولین چالشی که مواجه می‌شوند، دست از تلاش کشیده و صحنه را ترک می‌کنند و به کار دیگری می‌پردازند.
آن‌ها زودتر از چیزی که فکرش را بکنید تسلیم می‌شوند، ولی این تسلیم‌شدن را نباید زود به تنبلی تعبیر کرد.
دانش‌آموزانی که اختلال عدم اعتماد به نفس دارند معمولا با نصیحت معلمین و پدر و مادر مواجه می‌شوند که البته نصیحت در این باره مثل خیلی امور دیگر بی‌فایده است. روند عدم اعتماد به نفس می‌تواند به استرس و اضطراب نیز تبدیل شود و مشکلات دیگری را ایجاد کند.
چنین محصلینی با درگیری‌های ذهنی نیز روبه‌رو می‌شوند. از جمله اینکه کارشان به اندازه کافی خوب نیست. آن‌ها مدام منتظر سرزنش از سوی بزرگ‌ترها یا تمسخر از سوی همکلاسی‌ها هستند. از این رو، تا بتوانند، اثری از خو به جا نمی‌گذارند تا مورد قضاوت قرار نگیرند.
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
ریشه‌یابی
پیش از هر چیز باید ریشه عدم اعتماد به نفس در دانش‌آموز را بررسی کرد. چه بسا برخی خرده‌رفتارهای نادرست والدین باعث بروز این روحیه منفی شود. با رفع هر چه سریع‌تر این خرده‌رفتارها و اصلاح آن‌ها، می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات دانش‌آموزی از جمله افت تحصیلی را گرفت.
کمک بیش از اندازه
ممکن است برخی از پدران و مادران بیش از اندازه و بیشتر از حد استاندارد و معقول به دانش‌آموز خود کمک کنند. دانش‌آموزان معمولا در دو بخش مشکل دارند: یکی فهم مسئله و دیگری حل مسئله. متاسفانه گاهی اوقات والدین یا معلمین با این تفکر که فقط در بخش اول به او کمک می‌کنند، مطمئن هستند که اشتباهی نمی‌کنند.
حال آنکه دادن سرنخ‌ها و راهنمایی‌ها مهارت فهم مسئله را در دانش‌آموز کاهش داده و وابستگی شدید به والدین ایجاد می‌کند و نهایتا اعتماد به نفس کودک را کاهش می‌دهد.
مهارت فهم مسئله و اهمیت آن، کمتر از حل مسئله نیست. در این بخش ظریف و مهم دانش‌آموز خودش را گم می‌کند و اعتماد به نفسش مثل دومینو در وجود او فرو‌می‌ریزد.
تخریب و تحقیر
تخریب و تحقیر و تکرار آن توسط والدین یا معلمین می‌تواند میزان اعتماد به نفس را در دانش‌آموزان کاهش دهد؛ مخصوصا در برابر اشتباهات درسی، عدم یادگیری یا نمرات پایین.
کافی است تخریب‌ها و تحقیرها ادامه پیدا کنند تا دانش‌آموز در سراشیبی قرار گیرد و رفته‌رفته به یک فرد بدون اعتماد کافی به نفس تبدیل شود.
توصیه‌هایی به معلمان برای افزایش اعتماد به نفس دانش آموز
برای افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموز والدین نقش مهمی دارند، اما نقش معلمین را نباید و نمی‌توان نادیده گرفت. دانش‌آموز بیشترین زمان از روز را در مدرسه سر می‌کند و در فضای آموزشی (حتی مجازی) می‌گذراند. اینکه می‌گوییم بیشترین زمان، منظور میزان و ساعات نیست، بلکه بهترین زمان‌های روز است. بنابراین در رشد و پرورش محصلین، اگر نقش معلمین بیشتر از والدین نباشد، کمتر از آن‌ها نیست.
در این مقاله به دنبال ارائه راهکارهایی برای معلمین عزیز هستیم تا کمک کنند دانش‌آموزان اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند، مخصوصا آن‌هایی که این موهبت کمتر نصیبشان شده است.
نقاط قوت درسی را افزایش دهید
ممکن است دانش‌آموز در یک درس قوی باشد. روی آن سرمایه‌گذاری کنید. از او بخواهید روش‌های درس‌خواندن و فهم درس را با شما درمیان بگذارد. اجازه بدهید قدرت او در این درس به یک الگوی ذهنی قابل‌توسعه تبدیل شود. کمک کنید الگوها را به سایر درس‌ها توسعه بدهد.
تمرینات را از بخش آسان شروع کنید
به آن‌ها کمک کنید در تمرینات و تکالیف سراغ موارد آسان‌تر بروند. ترتیب سوالات را در نظر نداشته باشند، بلکه ترتیب آسان به سخت را مد نظر بگیرند. شروع تمرینات از موارد آسان، اعتماد به نفس دانش‌آموز را بالا می‌برد. از این رو به معلمین نیز توصیه میشود در طرح سوالات به این شکل عمل کنند.
تمرینات و تکالیف را کاهش دهید
انبوه تکالیف و تمرینات دانش آموز را زود خسته می‌کند. گارد او را نسبت به انجام کارها می‌بندد و در کاهش اعتماد به نفس او نقش به سزایی خواهد داشت. انبوه تکالیف و تمرینات در بازه زمانی کوتاه، آسیب‌زا و نادرست است.
تشویق به اقدامات گروهی
درس خواندن گروهی و حل تمرینات و تکالیف در کنار یکدیگر به افزایش اعتماد به نفس در دانش‌آموز کمک زیادی می‌کند. او خود را در کنار دوستان همسن و سال خود می‌بیند و متوجه میشود که چالش‌ها فقط برای او نیست و حالا در کنار آن‌ها و با همراهی بقیه می‌تواند از پس خیلی مشکلات درسی بر بیاید.
تلاشگری را افزایش دهید
دانش‌آموز باید متوجه باشد رابطه معناداری میان تلاش و موفقیت وجود دارد. افزایش تلاش ضمن بهبود نتایج، او را قوی‌تر می‌کند و این قدرت آمیخته با زحمت به افزایش اعتماد به نفس کمک زیادی می‌کند.
به آن‌ها یاد بدهید هوش به تنهایی ضامن موفقیت نیست و تلاشگری حتی با ضریب هوشی پایین، موفقیت در تمام ارکان زندگی را تضمین می‌کند. این مهم برای دانش‌آموزانی که ضریب هوشی پایین‌تری دارند راهگشاست.
البته باید توجه داشت امروز تعریف هوش از آی‌کیو به موارد دیگری توسعه یافته است اما متاسفانه در کشورهای کمتر توسعه یافته هنوز ملاک برتری همین است.
هدف‌گذاری را به آن‌ها یاد بدهید
به دانش‌آموز یاد بدهید اهداف کوتاه برای خود در نظر بگیرد. برای هر هدف زمانی تعیین کرده و برای رسیدن به آن تلاش کند. توجه داشته باشید که اهداف، زیاد بلند و تخیلی نباشند، بلکه کوچک و دست‌یافتنی و قابل‌رهگیری باشند. این اقدام معلمین ضمن اینکه یک عادت خوب را در دانش‌آموز نهادینه می‌کند، سبب میشود دستیابی به اهداف، به رشد اعتماد به خویش در دانش‌آموز منجر شود.
عدم مهارت هدف‌گذاری در سنین بالا نیز قابل‌مشاهده است. این فقدان باعث شده است که افراد نه فقط در زمان تحصیل که در بزرگسالی نیز با اختلالاتی مثل عدم اعتماد به نفس یا عدم موفقیت در کارها مواجه شوند.
در زمان مشکلات به او بگویید چگونه میتوانم کمکت کنم؟
ادبیات و نوع بیان معلم با دانش‌آموز بسیار مهم است. ایجاد حس حمایتگری اما محدود از سویی و اینکه دانش‌آموز بفهمد نهایتا خودش باید مسئله را حل کند از دیگر سو، بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
دانش‌آموز در زمان مواجه‌شدن با یک مسئله سخت، این پیام را از معلم خود دریافت می‌کند که او می‌تواند تا حدودی به تو کمک کند! وقتی این حس کمک‌کنندگی به میان می‌آید بخش زیادی از استرس او کم میشود و خودش را درکنار یک حامی (هرچند محدود) پیدا می‌کند.
حالا باید آن بخش از مشکل (و نه تمام مشکل) را با معلم درمیان بگذارد تا در فرآیند حل مسئله در مسیر درستی قرار بگیرد.
چرایی انجام تکالیف را روشن کنید
هر چه دانش‌آموز با فلسفه تمرینات و تکالیف درسی بیشتر آشنا شود، بهتر برای حل آن‌ها تلاش می‌کند. مهم است که او با معلم دارای فهم مشترک باشد که این تمارین، به افزایش مهارت، قدرت ذهن و سطح او کمک خواهد کرد.
بنابراین به دانش‌آموز در مورد چرایی تکالیف توضیح بدهید و از این کار هراسی نداشته باشید. تصور نکنید که جایگاه و شئونات شما را پایین خواهد آمد.
خطر کمال‌گرایی را دور کنید
این باور را به دانش‌آموز خود انتقال بدهید که قرار نیست کار آن‌ها عالی و بی‌نقص باشد، بلکه داشتن اشتباه بخشی از کار آن‌هاست. مهم تلاشگری و وقت‌گذاری جدی و مسئولانه است. همین که نتایج «به اندازه کافی خوب» باشد، کافی است.
روحیه تمسخر را مهار کنید
دانش‌آموزان قوی‌تر گاهی دیگران را با تمسخر تضعیف می‌کنند. این کار اعتماد به نفس دانش‌آموز را کاهش می‌دهد. افزایش روحیه همکاری، توسعه مفهوم «همه برای هم» و امثال آن به شما کمک خواهد کرد.
کارسپاری در بررسی تکالیف
گاهی اوقات دانش‌آموزی را که اعتماد به نفس کمتری دارد با وظایفی جدی مواجه کنید. مثلا از او بخواهید تکالیف و کارهای سایر دانش‌آموزان را بررسی کند. او به اعتماد و حس مثبتی دست پیدا خواهد کرد، خودش را در سطح بهتری خواهد دید و از حالا به بعد برای افق‌های بلندتری تلاش خواهد کرد.
از دستاوردهای غیر‌درسی او تمجید کنید
باید بدانیم دستاورد یک دانش‌آموز فقط نمرات درسی و تکالیف او نیست. دانش‌آموز مطمئنا زوایای دیگر و توانمندی‌ها و دستاورهای خارج از مدرسه متفاوتی را در زندگی خود دارد. آن‌ها را شناسایی کرده و از آن‌ها تمجید کنید. این کار به افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموز کمک می‌کند.
تحسین و تشویق را فراموش نکنید
تحسین و بزرگ نشان دادن نقاط قوت کار بسیار موثری است. چه بسا دانش آموز از روندهای مثبت خود مطلع نباشد و شما معلم عزیز می‌توانید با گوشزد کردن آن‌ها حس ارزشمندی به او بدهید. از این کار غافل نشوید.
تمجیدهای افراطی را کنار بگذارید
مطمئنا در هر کاری باید حد تعادل را نگاه داشت؛ مخصوصا در تمجید و تحسین و تشویق. تشویق‌های افراطی، تمجیدهای بیشتر از میزان ارزش کار انجام شده و تشویق‌های افراطی مفاهیم انرژی بخش را خراب می‌کنند.
نظارت نامحسوس
نظارت نامحسوسنظارتی دقیق از فعالیت‌های دانش‌آموز البته نه به شکل مستقیم و آزار دهنده، به شما کمک می‌کند تا بدانید مشکل آن‌ها در چه چیزهایی است. البته این کار مهارت زیادی می‌طلبد که با تمرکز ویژه و مشورت به دست می‌آید.
از دانش آموزان قوی‌تر کمک بگیرید
از دانش‌آموزان قوی‌تر یا سال‌های بالاتر برای حل برخی مشکلات دانش‌آموزان ضعیف کمک بخواهید. البته روند را به نحوی مدیریت کنید که دانش‌آموز ضعیف‌تر، تحقیر نشود.
تشویق به مطالعات غیر‌درسی
مطالعات غیر‌درسی فضای جدیدی را در برابر دانش‌آموز باز می‌کند. در این فضا از استرس‌های مدرسه خبری نیست. مخصوصا اگر موضوع مطالعه در حیطه علاقه‌مندی دانش‌آموز باشد. از او بخواهید حاصل مطالعاتش را در کلاس بیان کند.
کمک گرفتن از دانش آموز
از دانش‌آموزانی که اعتماد به نفس پایینی دارند در انجام برخی امور کمک بخواهید. گاهی با آن‌ها مشورت کنید. با این کار حس ارزشمندی و قابلیت اعتماد را به آن‌ها القا خواهید کرد.
از اشتباهات جزئی چشم‌پوشی کنید
هر دانش‌آموزی مجموعه‌ای از اشتباهات را در مدرسه خواهد داشت؛ اشتباهات ریز و درشت. درسی و غیر‌درسی. سعی کنید از اشتباهات جزئی چشم‌پوشی کنید. اشتباهات جدی‌تر را مدیریت کرده و موضوع را بدون سرزنش حل و فصل کنید.
