معلمان با ناهنجاری‌های زیادی از جانب دانش‌آموزان مواجه بوده و هستند. یکی از آنها زمانی است که می‌فهمند دانش آموز اعتماد به نفس کافی ندارد. به جرات می‌توان گفت همه‌ی معلمان این مهم را تجربه کرده‌اند.
این ماجرا زمانی تلخ‌تر میشود که دانش آموز از پس تکالیف ساده‌ی خود بر نمی‌آید و نمی‌تواند ارتباط درستی با سایر دانش آموزان و معلم خود برقرار کند. چنین دانش آموزی معمولا در یک فرسایش ناامید کننده می‌افتد و تلاش و کوششی نیز از خود نشان نمی‌دهد. دانش آموزان فاقد اعتماد به نفس با اولین چالشی که مواجه میشوند، دست از تلاش کشیده و صحنه را ترک می‌کنند و به کار دیگری میپردازند.
آنها زودتر از چیزی که فکرش را بکنید تسلیم میشوند. البته این تسلیم شدن را نباید زود به تنبلی تعبیر کرد.
البته دانش آموزانی که اختلال عدم اعتماد به نفس دارند معمولا با نصیحت معلمین و پدر و مادر مواجه میشوند که البته نصیحت در این باره مثل خیلی امور دیگر بی‌فایده است. روند عدم اعتماد به نفس می‌تواند به استرس و اضطراب نیز تبدیل بشود و مشکلات دیگری را ایجاد کند.
چنین محصلینی با درگیری‌های ذهنی نیز روبه‌رو میشوند. از جمله اینکه کارشان به اندازه کافی خوب نیست. آنها مدام منتظر سرزنش از سوی بزرگترها یا تمسخر از سوی همکلاسی‌ها هستند. از این رو تا بتوانند اثری از خو به جا نمی‌گذارند تا مورد قضاوت قرار نگیرند.
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
ریشه یابی
پیش از هرچیز باید ریشه عدم اعتماد به نفس در دانش آموز را بررسی نمود. چه بسا برخی خرده رفتارهای نادرست والدین باعث بروز این روحیه منفی بشود. با رفع هرچه سریعتر این خرده رفتارها و اصلاح آنها، می‌توان جلوی بسیاری از مشکلات دانش آموزی از جمله افت تحصیلی را گرفت.
کمک بیش از اندازه
ممکن است برخی از پدران ومادران بیش از اندازه و بیشر از حد استاندارد و معقول به دانش آموز خود کمک کنند. دانش آموزان معمولا در دو بخش مشکل دارند. یکی فهم مسئله، یکی حل مسئله. متاسفانه گاهی اوقات والدین یا معلمین با این تفکر که فقط در بخش اول به او کمک می‌کنند، مطمئن هستند که اشتباهی نمی‌کنند.
حال آنکه دادن سرنخها و راهنمایی‌ها مهارت فهم مسئله را در دانش آموز کاهش می‌دهد و وابستگی شدید به والدین ایجاد میکند و نهایتا اعتماد به نفس کودک را کاهش می‌دهد.
مهارت فهم مسئله و اهمیت آن، کمتر از حل مسئله نیست. در این بخش ظریف و مهم دانش آموز خودش را گم میکند و عدم اعتماد به نفس مثل دومینو در وجود او فرو می‌ریزد.
تخریب و تحقیر
تخریب و تحقیر و تکرار آن توسط والدین یا معلمین می‌تواند میزان اعتماد به نفس را در دانش آموزان کاهش دهد. مخصوصا در برابر اشتباهات درسی، عدم یادگیری یا نمرات پایین.
کافی است تخریب‌ها و تحقیرها ادامه پیدا کنند تا دانش آموز در سراشیبی قرار گیرد و رفته رفته به یک فرد بدون اعتماد کافی به نفس، تبدیل شود.
توصیه‌هایی به معلمان برای افزایش اعتماد به نفس دانش آموز
برای افزایش اعتماد به نفس دانش‌آموز والدین نقش مهمی دارند. اما نقش معلمین را نباید و نمی‌توان نادیده گرفت. دانش آموز بیشترین زمان از روز را در مدرسه سر میکند و در فضای آموزشی (حتی مجازی) می‌گذراند. اینکه می‌گوییم بیشترین زمان، منظور میزان و ساعات نیست؛ بلکه بهترین زمان‌های روز است. بنابراین در رشد و پرورش محصلین، اگر نقش معلمین بیشتر از والدین نباشد کمتر از آنها نیست.
در این مقاله به دنبال ارائه راهکارهایی برای معلمین عزیز هستیم تا کمک کنند دانش آموزان اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. مخصوصا آن‌هایی که از موهبت کمتر نصیبشان شده است.
نقاط قوت درسی را افزایش دهید
ممکن است دانش آموز در یک درس قوی باشد. روی آن سرمایه‌گذاری کنید. از او بخواهید روش‌های درس خواندن و فهم درس را با شما درمیان بگذارد. اجازه بدهید قدرت او در این درس به یک الگوی ذهنی قابل توسعه تبدیل شود. کمک کنید.الگوها را به سایر درسها توسعه بدهد.
تمرینات را از بخش آسان شروع کنید
به آنها کمک کنید در تمرینات و تکالیف سراغ موارد آسانتر بروند. ترتیب سوالات را در نظر نداشته باشند بلکه ترتیب آسان به سخت را مد نظر بگیرند. شروع تمرینات از موارد آسان، اعتماد به نفس دانش آموز را بالا می‌برد. از این رو به معلمین نیز توصیه میشود در طرح سوالات به این شکل عمل کنند.
تمرینات و تکالیف را کاهش دهید
انبوه تکالیف و تمرینات دانش آموز را زود خسته میکند. گارد او را نسبت به انجام کارها می‌بندد و در کاهش اعتماد به نفس او نقش به سزایی خواهد داشت. انبوه تکالیف و تمرینات در بازه زمانی کوتاه، آسیب‌زا و نادرست است.
تشویق به اقدامات گروهی
درس خواندن گروهی و حل تمرینات و تکالیف در کنار یکدیگر به افزایش اعتماد به نفس در دانش آموز کمک زیادی میکند. او خود را در کنار دوستان همسن و سال خود می‌بیند. متوجه میشود که چالشها فقط برای او نیست و حالا در کنار آنها و با همراهی آنها می‌تواند از پس خیلی مشکلات درسی بر بیاید.
تلاشگری را افزایش دهید
دانش آموز باید متوجه باشد رابطه معناداری میان تلاش و موفقیت وجود دارد. افزایش تلاش ضمن بهبود نتایج، او را قوی‌تر میکند و این قدرت آمیخته با زحمت به افزایش اعتماد به نفس کمک زیادی میکند.
به آنها یاد بدهید هوش به تنهایی ضامن موفقیت نیست و تلاشگری حتی با ضریب هوشی پایین، موفقیت در تمام ارکان زندگی را تضمین میکند. این مهم برای دانش آموزانی که ضریب هوشی پایین‌تری دارند راهگشاست.
البته باشد توجه داشت امروز تعریف هوش از آی کیو به موارد دیگری توسعه یافته است اما متاسفانه در کشورهای کمتر توسعه یافته هنوز ملاک برتری همین است.
هدفگذاری را به آنها یاد بدهید
به دانش آموز یاد بدهید اهداف کوتاه برای خود در نظر بگیرد. برای هر هدف زمانی تعیین کند و برای رسیدن به آن تلاش کند. توجه داشته باشید که اهداف زیاد بلند و تخیلی نباشند. بلکه کوچک و دست یافتنی و قابل رهگیری. این اقدام معلمین ضمن اینکه یک عادت خوب را در دانش آموز نهادینه میکند، سبب میشود دستیابی به اهداف، به رشد اعتماد به خویش در دانش آموز منجر شود.
عدم مهارت هدفگذاری در سنین بالا نیز قابل مشاهده است. این فقدان باعث شده است که افراد نه فقط در زمان تحصیل که در بزرگسالی نیز با اختلالاتی مثل عدم اعتماد به نفس یا عدم موفقیت در کارها مواجه شوند.
در زمان مشکلات به او بگویید چگونه میتوانم کمکت کنم؟
ادبیات و نوع بیان معلم با دانش آموز بسیار مهم است. ایجاد حس حمایتگری اما محدود از سویی و اینکه دانش آموز بفهمد نهایتا خودش باید مسئله را حل کند از دیگر سو، بسیار کمک کننده خواهد بود.
دانش آموز در زمان مواجه شدن با یک مسئله سخت، این پیام را از معلم خود دریافت مکی‌کند که او می‌تواند تا حدودی به تو کمک کند. وقتی این حس کمک کنندگی به میان می‌آید بخش زیادی از استرس او کم میشود و خودش را درکنار یک حامی (هرچند محدود) پیدا میکند.
حالا باید آن بخش از مشکل (و نه تمام مشکل) را با معلم درمیان بگذارد تا در فرآیند حل مسئله در مسیر درستی قرار بگیرد.
چرایی انجام تکالیف را روشن کنید
هرچه دانش آموز با فلسفه تمرینات و تکالیف درسی بیشتر آشنا بشود، بهتر برای حل آنها تلاش میکند. مهم است که او با معلم دارای فهم مشتری باشد که این تمارین، به افازیش مهارت، قدرت ذهن و سطح او کمک خواهد کرد.
بنابراین به دانش آموز در مورد چرایی تکالیف توضیح بدهید و از این کار هراسی نداشته باشی. تصور نکنید که جایگاه و شئونات شما را پایین خواهد آورد.
خطر کمالگرایی را دور کنید
این را به دانش‌آموز خود انتقال بدهید که قرار نیست کار آنها عالی و بی‌نقص باشد. بلکه داشتن اشتباه بخشی از کار آنهاست. مهم تلاشگری و وقتگذاری جدی و مسئولانه است. همین که نتایج «به اندازه‌ی کافی خوب» باشد کافی است.
روحیه تمسخر را مهار کنید
دانش آموزان قوی‌تر گاهی دیگران را با نمسخر تضعیغف می‌کنند. این کار اعتماد به نفس دانش آموز را کاهش می‌دهد. افزایش روحیه همکاری، توسعه مفهوم «همه برای هم» و امثال آن به شما کمک خواهد کرد.
کارسپاری در بررسی تکالیف
گاهی اوقات دانش آموزی که اعتماد به نفس کمتری دارد با وظایفی جدی مواجه کنید. مثلا از او بخواهید تکالیف و کارهای سایر دانش آموزان را بررسی کند. او به اعتماد و حس مثبتی دست پیدا خواهد کرد. خودش را در سطح بهتری خواهد دید و از حالا به بعد برای افق‌های بلندتری تلاش خواهد نمود.
از دستاوردهای غیر درسی او تمجید کنید
باید بدانیم دستاورد یک دانش آموز فقط نمرات درسی و تکالیف او نیست. دانش آموز مطمئنا زوایای دیگری در زندگی خود دارد. حتما توانمندی‌ها و دستاورهای خارج از مدرسه دارد. آنها را شناسایی کنید و از آنها تمجید کنید. این کار به افزایش اعتماد به نفس دانش آموز کمک میکند.
تحسین و تشویق را فراموش نکنید
تحسین و بزرگ نشان دادن نقاط قوت کار بسیار موثری است. چه بسا دانش آموز از روندهای مثبت خود مطلع نباشد و شما معلم عزیز می‌توانید با گوشزد کردن آنها حس ارزشمندی به او بدهید. از این کار غافل نشوید.
تمجیدهای افراطی را کنار بگذارید
مطمئنا در هر کاری باید حد تعادل را نگاه داشت. مخصوصا در تمجید و تحسین و تشویق. تشویق‌های افراطی، تمجیدهای بیشتر از میزان ارزش کار انجام شده و تشویق‌های افراطی مفاهیم انرژی بخش را خراب می‌کنند.
نظارت نامحسوس
نظارت نامحسوسنظارتی دقیق از فعالیت‌های دانش‌آموز البته نه به شکل مستقیم و آزار دهنده، به شما کمک میکند تا بداید مشکل آنها در چه چیزهایی است. البته این کار مهارت زیادی می‌طلبد که با تمرکز ویژه و مشورت به دست می‌آید.
از دانش آموزان قوی‌تر کمک بگیرید
از دانش آموزان قوی‌تر یا سال‌های بالاتر برای حل برخی مشکلات دانش آموزان ضعیف کمک بخواهید. البته روند را به نحوی مدیریت کنید که دانش آموز ضعیفتر، تحقیر نشود.
تشویق به مطالعات غیر درسی
مطالعات غیر درسی فضای جدیدی را در برابر دانش آموز باز میکند. در این فضا از استرسهای مدرسه خبری نیست. مخصوصا اگر موضوع مطالعه در حیطه علاقه مندی دانش آموز باشد. از او بخواهید حاصل مطالعاتش را در کلاس بیان کند.
ورزش
برنامه ورزشی به طور کلی به افزایش روحیه، تقویت حس مثبت و بالا بردن میزان اعتماد به نفس کمک میکند. خوب است معلمین با دانش آموزان برنامه ورزشی مشترک داشته باشند.
کمک گرفتن از دانش آموز
از دانش آموزانی که اعتماد به نفس پایینی دارند در انجام برخی امور کمک بخواهید. گاهی با آنها مشورت کنید. با این کار حس ارزشمندی و قابلیت اعتماد را به آنها القا خواهید کرد.
از اشتباهات جزئی چشم پوشی کنید
هر دانش آموزی مجموعه‌ای از اشتباهات را در مدرسه خواهد داشت. اشتباهات ریز و درشت. درسی و غیر درسی. سعی کنید از اشتباهات جزیی چشم پوشی کنید. اشتباهات جدی تر را مدیریت کنید و موضوع را بدون سرزنش حل و فصل کنید
