علائم کمبود اعتماد به نفس چیست؟

وقتی شخصی دچار کمبود اعتماد به نفس می‌شود از قرار گرفتن در شرایطی که احتمال شکست، شرمندگی یا مرتکب اشتباه شدن در آن وجود داشته باشد دوری می‌کند. این موقعیت­‌ها ممکن است در هر مکانی به سراغ او بیاید، مثل مدرسه، دانشگاه، محل کار یا هنگام پیدا کردن دوست‌های جدید یا انجام دادن فعالیت‌های جدید. بنابراین هر چقدر هم تلاش کنید از این موقعیت‌ها دوری کنید، بالاخره یک جا زهر خود را خواهند ریخت و شما را شرمنده و عصبانی می‌کنند.

مئله مهمی که وجود دارد این است که تمامی موقعیت‌ها یا فعالیت‌های فوق اجزای اصلی و کلیدی یک زندگی اجتماعی سالم هستند و حتی اگر موفق به دوری از آن‌ها شوید، زندگی اجتماعی خود را به ورطه تباهی کشانده‌اید، آن‌ هم به دست خودتان!

یکی از مهمترین شرایط روحی در میان انسان‌ها، اعتماد به نفس است که ریشه در توانایی‌ها و استعدادهای فردی، تجربه‌های قبلی و باور قلبی به موفقیت‌آمیز بودن کارها دارد؛ از این‌رو اعتماد به خویشتن، نقش مهم و حیاتی در پیشرفت و موفقیت هر فرد ایفا می‌کند. در واقع اعتماد و باور قلبی فرد به خود، رمز موفقیت در کارها خواهد بود.

محققین بر این باورند که اعتماد به نفس تا سن پنج سالگی در کودکان به‌طور کامل شکل می‌گیرد و از لحاظ تکامل با بزرگسالان قابل قیاس خواهند بود.

افرادی که اعتماد به نفس پایین دارند، همواره به تمام امور روزمره دید منفی داشته و منتظر شکست هستند. چنین اشخاصی از نظر احساسی، فیزیکی و روانشناسی با مشکل مواجه بوده و هیچ‌گاه تعریف و تمجید یا انتقاد دیگران را نمی‌پذیرد.

به‌طور کلی از علائم کمبود اعتماد به نفس، می‌توان به مواردی چون منزوی بودن در جمع، موافقت بیهوده در بحث‌ها، توجیه اشتباهات و بهانه تراشی، منفی‌بافی، ترس از تغییرات، توضیح به دیگران در موفقیت‌ها، مضطرب بودن و … اشاره کرد.

بدون تردید اولین گام برای حل هر مشکل یا مسئله‌ای، شناخت آن است؛ بنابراین ابتدا باید خود را بهتر بشناسید و این موضوع را بدانید که علائم کمبود اعتماد به نفس چیست؟ افرادی با اعتماد به نفس پایین، چه رفتاری از خود نشان می‌دهند؟

در اینجا تلاش خواهیم کرد تا اطلاعات کامل و جامعی در ارتباط با علائم کمبود اعتماد به نفس و راه‌های درمان آن در اختیارتان قرار دهیم؛ بنابراین توصیه می‌کنیم مطالعه این مطلب را از دست ندهید.

دلایل کمبود اعتماد به نفس

اعتماد به نفس در واقع نوعی شرایط روحی بوده که کاهش یا افزایش آن به تجربه‌های قبلی، اعتقاد و باور فرد به توانایی‌های خود وابسته است. اعتماد به نفس پایین یکی از مرسوم‌ترین مشکلات روحی در جوامع بشری به‌حساب می‌آید که شخص در آن کاملا بی‌تقصیر است.

عواملی مختلفی در به‌وجود آمدن علائم کمبود اعتماد به نفس نقش دارند و این دلایل در افراد مختلف متفاوت است. به‌طور کلی فاکتورهایی از قبیل تجربیات دوران کودکی، زمینه‌های فرهنگی، ژن‌ها، بی‌توجهی والدین، دریافت حمایت بی‌مورد یا حمایت ناکافی در برابر زورگویی، شوک روحی، بی‌توجهی در برابر زورگویی، مجازات مکرر و … در کاهش اعتماد به نفس افراد نقش مهمی ایفا می‌کنند.

بر اساس مطالعات انجام شده در روانشناسی برخی از افراد هستند که احساس بدی نسبت به خودشان دارند و نمی‌توانند خود را که آن گونه که هستند بپذیرند و به ارزش‌های خود اطمینان ندارند و نمی‌توانند رفتار محترمانه با خود داشته باشند در این صورت است که گفته می‌شود فرد از کمبود اعتماد به نفس رنج می‌برد و زمانی که از آن آگاهی پیدا کند می‌تواند در جهت بهبود خود گام بردارد.

از این‌رو گذشته انسان و روابط آغازین با والدین و سایر افراد، در شکل‌گیری باورها و اعتقادات نسبت به خود تاثیر‌گذار بوده و در نهایت سبب کاهش یا افزایش اعتماد به نفس خواهند شد.

علائم کمبود اعتماد به نفس

اشتباه در انجام کار یا وجود ترس منطقی در انجام امور امری طبیعی بوده اما افرادی که در شکست به دنبال بهانه‌جویی هستند یا دیگران را مقصر می‌داند یا در موفقیت‌ها، خود را ملزم به توضیح دادن به دیگران می‌دانند، بدون شک از اعتماد به نفس پایین برخوردار هستند.

افرادی که کمبود اعتماد به نفس دارند، از نظر روانشناسی ضعیف هستند و به تمام امور روزانه نگاه منفی دارند و همواره منتظر شکست هستند؛ از این‌رو شناخت علائم کمبود اعتماد به نفس به افراد در رسیدن به راه درمان مناسب کمک شایانی خواهد کرد.

آیا تا به حال برایتان پیش آمده که یک لباس را فقط به اصرار فروشنده یا به این دلیل که دوستتان آن را پسندیده، خریداری کرده باشید، ولی اصلا از آن خوشتان نیامده باشد و حتی از آن استفاده هم نکرده باشید؟

آیا تا به حال برایتان پیش آمده در صفی ایستاده باشید و فرد دیگری بدون رعایت نوبت، جای شما را گرفته باشد و شما از روی کم‌رویی یا خجالت، هیچ‌ شکایتی نکرده باشید؟

آیا تا به حال برایتان پیش آمده که سر کلاس یا در محیط کار، یک سخنرانی انجام داده باشید، ولی آن‌قدر استرس به مغزتان هجوم آورده باشد که حرفتان یادتان رفته باشد و سخنرانی را خراب کرده باشید؟

اگر پاسخ شما به این سوالات و سوال‌های مشابه مثبت است؛ امکان این وجود که شما دچار کمبود اعتماد به نفس شده باشید.

البته بسیاری از افراد این سوال را در ذهن دارند که علائم کمبود اعتماد به نفس چیست؟ افرادی با اعتماد به نفس پایین، چگونه رفتار می‌کنند؟ در ادامه برخی از مهمترین علائم و نشانه‌های کمبود اعتماد به نفس را به‌طور مختصر توضیح می‌دهیم:

منزوی و راحت نبودن در جمع

افرادی که در جمع راحت نیستند و زمانی‌که دوست یا آشنایی برای همراهی ندارند، صحبت کردن در جمع برایشان دشوار است در واقع دچار کمبود اعتماد به نفس هستند. چنین افرادی در جمع تلاش می‌کنند تا خود را با روش‌های مختلفی چون کار با تلفن همراه از ارتباط با سایرین دوری کنند و به نوعی منزوی هستند.

موافقت بیهوده در مباحث

از دیگر علائم کمبود اعتماد به نفس این است که چنین افرادی سریعا از موضع خود در بحث‌ها عقب‌نشینی می‌کنند و توانایی متقاعد کردن دیگران را ندارند؛ زیرا زمانی‌که واقعا حق با دیگران نباشد هم بیهوده با آن‌ها موافقت کرده و از ادامه بحث پرهیز می‌کنند.

انتقاد‌پذیر نبودن

افرادی که کمبود اعتماد به نفس دارند، با شنیدن انتقاد سازنده دوستان و آشنایان آزرده خاطر می‌شوند، رفتار خشونت‌‌آمیز از خود نشان می‌دهند و ناراحتی خود را روی کارهای دیگر اثر می‌دهند؛ بنابراین با شنیدن هرگونه نقد درست یا غلط، واکنش منفی از خود نشان می‌دهند.

ترس از تغییرات و آینده

افرادی که به تغییر تمایل نداشته و توان لازم برای مدیریت چالش‌های ناشی از تغییر وضعیت زندگی یا شغلی نامناسب را ندارند، در واقع از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند. همچنین کمبود اعتماد به نفس در افراد سبب ترس از آینده می‌شود و نمی‌توانند از زمان حال هم بهره کافی ببرند.

بدبینی و منفی‌بافی

یکی دیگر از علائم کمبود اعتماد به نفس در افراد، بد‌بینی است. چنین افرادی مدام غر می‌زنند و همواره به تمام امور روزانه نگاه منفی دارند. افراد بدبین همه چیز را با دید منفی نقد کرده و احساسات خود را به اطرافیان منتقل می‌کنند.

توجیه اشتباهات

اشتباه در زندگی امری طبیعی است اما افرادی که کمبود اعتماد به نفس دارند، مدام دنبال توجیه اشتباهات هستند و برای دیگران توضیح می‌دهند. این افراد حتی اگر به موفقیت دست پیدا کنند هم خود را ملزم به توضیح دادن به دیگران می‌دانند.

بهانه‌تراشی

از دیگر علائم کمبود اعتماد به نفس، بهانه‌تراشی است؛ از این‌رو افرادی که در برابر انتقاد دیگران، سریعا شروع به بهانه آوردن می‌کنند و می‌خواهند به دیگران ثابت کنند که هیچ وقت اشتباه نمی‌کنند، در حالی که همه افراد ممکن است، دچار اشتباه شوند.

لذت نبردن از موفقیت‌ها

افرادی که از پیروزی‌ها و موفقیت‌هایشان لذت نمی‌برند و نقش خود را در وقایع مثبت و منفی، کمرنگ می‌بینند، در حقیقت از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند. چنین افرادی نقش شانس را نسبت به نقش خود در رسیدن موفقیت بیشتر می‌دانند.

سریع تسلیم شدن

افرادی که قبل از رسیدن به اهداف و رویاهای خود تسلیم می‌شوند و از شکست می‌ترسند در واقع اعتماد به نفس پایینی دارند و به توانایی‌های خود باور ندارند.

مدام مقایسه کردن خود با دیگران

از دیگر علائم کمبود اعتماد به نفس، مدام مقایسه کردن خود با دیگران به خصوص مقایسه با افراد موفق محسوب می‌شود. چنین افرادی روی مسیر زندگی خود تمرکز نمی‌کنند و مدام به دیگران توجه دارند و خود را با دیگران مقایسه می‌کنند اما باید بدانند که مهمترین رقیب هر شخصی برای رسیدن به موفقیت، خود آن شخص است.

کمال‌گرا بودن

افرادی که به دنبال دستیابی به موفقیت هستند تا به کمال هر چیز برسند اما به رغم میل باطنی، جرات کافی برای انجام کارها را ندارند و ترس از آینده دارند، در حقیقت اعتماد به نفس پایینی دارند و با این شرایط هرگز به موفقیت نمی‌رسند؛ از این‌رو خود را ناقص می‌بینند و خجالت می‌کشند.

نداشتن ثبات عقیده

افرادی که تحت تاثیر عوامل و افراد مختلف، عقیده و نظرشان تغییر می‌کند و ثبات کافی ندارند، در واقع دچار کمبود اعتماد به نفس هستند. چنین افرادی به اصطلاح دمدمی مزاج بوده و جرات صراحت بیان و کنترل زندگی خود را ندارند و مدام از این شاخه به آن شاخه می‌پرند.

توجه بیش از حد به ظاهر

یکی دیگر از علائم کمبود اعتماد به نفس، افراط در رسیدن به ظاهر است. چنین افرادی در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل هستند و با آرایش و لباس‌های تند، سعی دارند تا توجه دیگران را به خود جلب کنند.

راه‌های درمان کمبود اعتماد به نفس

همانطور که اشاره شد، کمبود اعتماد به نفس افراد ریشه در اختلالات عاطفی، رفتاری و روانی آن‌ها دارد؛ از این‌رو بسیاری از روان‌پزشکان به دنبال راهکاری جهت رفع علائم این بیماری هستند و معمولا برای کاهش اضطراب و استرس، افسردگی و … به تجویز دارو اقدام می‌کنند اما این راهکار چندان موثر واقع نمی‌شود.

افزایش اعتماد به نفس به راحتی و در یک روز اتفاق نمی افتد. برای آن که بتوانید تغییراتی در خود ایجاد کنید نیاز به تمرین و صرف زمان خواهید داشت.

به‌طور کلی منشاء اختلالات رفتاری و روانی که منجر به بروز علائم کمبود اعتماد به نفس می‌شوند، ضمیر ناخودآگاه و اعماق ذهنی فرد است که در حال حاضر بهترین روش بهبود این حالات روانی، هیپنوتیزم درمانی خواهد بود. با این روش درمان، به فرد کمک می‌شود تا بر مسائل زیر تمرکز بیشتری داشته باشد:

• شناسایی حقوق فردی و پیروی از آن‌ها
• دوری از منفی‌اندیشی و سرزنش خود
• مسئول دانستن خود در تصمیم گیری‌ها
• داشتن پشتکار برای رسیدن به موفقیت
• منطقی بودن در برابر انتقادها و اندیشیدن به نظرات دیگران
• داشتن صراحت بیان و ثبات عقیده
• شناخت خود
• احترام قائل شدن برا خودتان
• فراموش کردن گذشته و ساختن حال و آینده
• تعریف کردن اهداف کوچک و کوتاه مدت و تلاش برای رسیدن به آنها
• عدم مقایسه خود با افراد دیگر
• توجه و رسیدگی به ظاهر و وضعیت پوشش خود