اعتماد به نفس و همچنین عزت نفس با وجود شباهت‌های ظاهری که ممکن است در نگاه اول داشته باشند، اما متفاوتند. تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس مربوط به تعاریف آن‌ها و عملکرد آن‌ها در طول زندگی است.
در این مقاله با این دو و تفاوت‌هایشان آشنا می‌شویم.
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
تعریف عزت نفس و اعتماد به نفس
عزت نفس چیست؟ تعریف دقیق و اصولی اعتماد به نفس چیست؟
هر کدام از ما بارها این کلمات را شنیده‌ایم؛ اما آیا تعریف دقیقی از آن‌ها را بلدیم و تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس را می‌دانیم؟
این دو با وجود شباهت ظاهری با یکدیگر ما دارای تفاوت‌هایی ظریف نیز هستند. عزت نفس حسی است که انسان را از رد نکردن خط قرمزهای خود و رد نشدن از ارزش‌ها و باورهای درونی کمک می‌کند؛ حسی که نمی‌گذارد در موقعیت‌های خاص، به هر دلیل، خود را و چیزهایی را که در ذهن و روحمان با‌ارزشند، از یاد ببریم و به اصطلاح به رنگ جماعت شویم.
اعتماد به نفس، وجود نیرویی در درون هر انسان است که او را به سوی توانستن هل می‌دهد؛ نیرویی که آن‌قدر نیرومند است که می‌توان با تکیه بر آن، کارهای نشدنی به ظاهر را شدنی کرد؛ حسی که در صورت نداشتن آن، حتی مهارت‌هایی را که قادر به انجام آن‌ها هستیم هم به مرور توانایی انجامشان را از دست می‌دهیم!
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در پیچیدگی مفهومی بین این دو هم هست. اعتماد به نفس ملموس‌تر و قابل‌درک تر از عزت نفس است. عزت نفس طبق گفته روان‌شناسان، به نوعی همان سلامت ذهن است. به مفهوم دقیق‌تر، عزت نفس یعنی باور‌داشتن توانمندی‌ها و (احترام) به این توانمندی‌ها و ارزش‌ها. براساس تعریفی دیگر، عزت نفس همان احساس ارزشمندی نسبت به خود است.
اعتماد به نفس طبق تعریف همان کارشناسان، همان خود‌باوری است؛ یعنی براساس تجربه‌ها و توانمندی‌هایی که از قبل از خود نشان داده‌ایم، اطمینان داشته باشیم که در انجام کارهای بعدی یا حتی مشکلات و درگیری‌ها هم مثل قبل عمل کرده و با سربلندی آن‌ها را به سرانجام خواهید رساند.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، می‌تواند به همین مسئله نیز برگردد. عزت نفس باور ذهنی است که شاید در لحظه نمود بیرونی نداشته باشد، اما اعتماد به نفس باوری ذهنی است که در هر زمانی ممکن است ظهور و بروز خارجی داشته باشد.
شناخت تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
شناخت تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، می‌تواند به شناخت بیشتر از خودمان و در نتیجه تقویت در هر کدام از این دو که در آن‌ها ضعف داریم، بینجامد. مادامی که خودمان را نشناسیم و تفاوت این دو مفهوم اساسی را نفهمیم، شاید به اشتباه فکر کنیم اعتماد به نفس بالایی داریم؛ در حالی که شاید اصلا این‌طور نباشد! در مورد عزتمندی نفسمان هم به همین ترتیب. گاهی اوقات با شناخت مفهوم اصلی این دو، ریشه اصلی بعضی از اختلالات به‌راحتی توسط درمانگر پیدا می‌شود.
بهتر است بدانیم که نباید راجع به بحث اعتماد به نفس، میزان آن را در وجودمان به همه مهارت‌ها تعمیم دهیم؛ به این معنی که اعتماد به نفس بالا یا پایین داشتن این‌طور نیست که در همه زمینه‌ها باشد. بنابراین اگر در یک زمینه احساس می‌کنیم اعتماد به نفس بالایی نداریم، دلیلی وجود ندارد که تصور کنیم راجع به همه مهارت‌ها همین طور هستیم. بهتر است این مفهوم را با مصادیقش در ذهن داشته باشیم. مثلا «در رانندگی اعتماد به نفسم پایین است» و یا امثال این!
همچنین در رابطه با اعتماد به نفس کاذب نیز به همین قضیه برمی‌گردیم. اگر تصور اعتماد به نفس بالا در همه کارها را داشته باشیم، دراین‌صورت به مفهوم اعتماد به نفس کاذب خواهیم رسید که خود می‌تواند شروع بسیاری از مشکلات بعدی باشد.
– اعتماد به نفس می‌تواند عزت نفس را بسازد. اگر ما به مهارت‌ها و توانایی‌های خودمان در حد معقول نگاه کنیم و باور داشته باشیم، احساس ارزشمندی پیدا کرده و بابت همین احساس خوشایندی که از خودمان پیدا می‌کنیم، قطع به یقین اجازه از بین رفتنش را به هر دلیل نخواهیم داد و این همان عزتمندی نفس ماست.
پس اولین تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، در همین جزء و کل بودن آن‌هاست؛ درحالی که مکمل یکدیگرند.
– تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در این است که معمولا اعتماد به نفس سبب بروز اتفاق یا به عبارتی کارکرد بیرونی خواهد شد، اما معمولا عزت نفس حسی درونی است که کارکرد بیرونی خود را در احساس ارزشمندی و شادی نشان می‌دهد.
– تفاوت مهم‌بودن عزت نفس و اعتماد به نفس سومین تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس است؛ به این معنی که عزت نفس یک خاصیت پایه و مفهوم اصلی است و ارزشمند‌بودن را کلا بیان می‌کند، اما اعتماد به نفس می‌تواند در کاری وجود داشته باشد یا خیر.
مثلا فردی عزت نفس بالا را در همه شرایط دارا است، اما ممکن است اعتماد به نفس در انجام یک کار را داشته و یا نداشته باشد!
– ما به طور مختصر از حس اعتماد به نفس بیش از اندازه یا همان اعتماد به نفس کاذب سخن گفته‌ایم. تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس در این مورد هم وجود دارد. ما عزت نفس کاذب نداریم، اما اعتماد به نفس کاذب داریم. عزت نفس هر چه بیشتر باشد، نه‌تنها مشکل و توهمی ایجاد نمی‌کند که در سلامت ذهن و روح ما بیشتر اثرگذار خواهد بود، اما در رابطه با اعتماد به نفس کاذب، دقیقا عکس این قضیه اتفاق خواهد افتاد.
– عزت نفس در همه جنبه‌ها وجود دارد و نمی‌توانیم آن را فقط منحصر به یک یا چند موضوع بکنیم. اما در مورد اعتماد به نفس، این‌طور نیست که در همه کارها دارای اعتماد به نفس بالا باشیم. تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، دراین جنبه هم وجود دارد.
– یک مورد مهم در تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس این است که افزایش اعتماد به نفس با تمرین و روش‌های محتلف ممکن هست، اما برای افزایش عزت نفس به همین راحتی نمی‌توانیم راهکار تجویز کنیم.
البته این دو شباهت هایی هم با یکدیگر دارند از جمله در رابطه با داشتن یا نداشتن و کم داشتن هر کدام از این دو حس، باید بگوییم که هر دو از دنیای اطراف ما و آدم‌های اطراف ما بسیار تاثیر می‌گیرند.
هر دو می‌توانند در وجود افراد مختلف کم یا زیاد باشند و به نوعی با یکدیگر در ارتباط هستند و می‌توانند مکمل یکدیگر باشند.
چرا باید تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس را بدانیم؟
با شناخت بهتر این دو مفهوم و شناخت تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، دیگر این دو احساس و مفهوم روان‌شناختی را که تاثیر به‌سزایی در پیشرفت یا عدم پیشرفت ما خواهند داشت، به جای هم به طور اشتباه استفاده نمی‌کنیم.
اگر بدانیم در چه موردی اعتماد به نفس پایینی داریم، سعی در بهتر شدن این حس خواهیم کرد و با تمرین و ممارست این اتفاق خواهد افتاد. اما اگر به اشتباه تصور این را داشته باشیم که عزت نفس ما پایین است، نه‌تنها به‌راحتی نمی‌توانیم آن را دچار تحول کنیم، بلکه عدم رضایتمندی از خویشتن خویش را جایگزین عدم مهارت می‌کنیم.
این جایگزینی، اثرات بد و غیر‌قابل‌جبرانی را به جا خواهد گذاشت. ناتوانی در انجام یک کار را می‌توان به مرور جبران و تبدیل به توانایی کرد، اما عدم رضایت از خود را نمی‌توان به‌راحتی تبدیل به رضایتمندی کرد. در ضمن اینکه نداشتن مهارت در انجام کاری فقط باعث انجام‌نشدن همان کار خواهد شد، اما نداشتن عزت نفس در همه احوالات ما تاثیر خود را خواهد گذاشت.
در حقیقت با داشتن عزت‌نفس، از خودمان، به همان شکل که هستیم، راضی خواهیم بود و می‌توانیم احساساتمان را بازگو کنیم. خودمان را دوست داریم و به آنچه که هستیم، می‌بالیم. حد و مرزی برای خود و افکارمان و عملکردمان قائلیم که به‌راحتی دچار دگرگونی و تغییر نخواهد شد، مخصوصا در بزنگاه‌ها.
البته عزت نفس را نباید با غرور اشتباه بگیریم. در عزت نفس واقعی به همان اندازه که خودمان را دوست داریم، برای عزت نفس اطرافیانمان هم احترام و ارزش قائل خواهیم بود.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
وقتی اعتماد به نفس خوبی داشته باشیم، نشانه‌هایش ارتباط برقرار‌کردن خوب و قوی با دیگران، اطمینان به خود در انجام کارها، عدم اتکا به خود، نترسیدن از خطرات احتمالی و قدرت ریسک بالا و… می‌تواند باشد.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس را مسلما به طور عملی بهتر می‌توانیم بفهمیم و درک کنیم. اما تا همین جا، با وجود مفاهیم تئوریک هم تا اندازه زیادی توانستیم به مفهوم این تفاوت پی ببریم.
بهتر این است که تمرین کنیم در کنار اعتماد به نفس بالا، حس خوشایند دوست داشتن خودمان و ارزشمند دانستن داشته‌های فکری‌مان، باورهایمان را هم بالاتر ببریم.
این دو مفهوم در کنار هم کامل‌تر خواهند بود و نتایج بهتری را هم در زندگی روزمره از خود به جای خواهند گذاشت.
امید که با مطالعه این مقاله توانسته باشیم در شناخت بهتر مفاهیمی چون عزت نفس و اعتماد به نفس و همچنین تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس، به شما کمک کرده باشیم.
