همه چیز را درباره بیش فعالی کودکان بدانید

ADHD یا بیش فعالی کودکان یکی از شایع ترین اختلالات تکاملی عصبی در دوران کودکی است. این بیماری در کودکی تشخیص داده می‌شود و اغلب تا بزرگسالی نیز ادامه دارد.

کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در توجه، کنترل رفتارهای تکانشی مشکل داشته باشند و بدون فکر کردن در مورد چیزی نتیجه‌ گیری کنند یا بیش از حد فعال باشند.

آشنایی بیشتر با علائم بیش فعالی و نحوه درمان

یکی از مهمترین اختلالات عصبی شناخته شده در کودکان بیش فعالی است که با نام علمی ADHD شناخته می‌شود. این اختلال می‌تواند همچنان در نوجوانی، جوانی و بزرگسالی در رفتار فرد مشاهده شود.

بیش فعالی کودکان، موجب می‌شود تا آنها توجه کمتری نسبت به محیط اطراف خود داشته باشند و نتوانند رفتارهای تکانشی کنترل شده ای از خود نشان دهند.

نشانه ها و علائم بیش فعالی کودکان

اکثر والدین گمان می‌کنند اگر کودکشان بازیگوشی و جنب و جوش می‌کند حتما دلیلی بر بیش فعالی او است، در حالیکه شیطنت در کودکان جزو خصوصیات آنها است.

نکته‌ای که والدین باید به آن توجه کنند این است که علائم بیش فعالی کودکان را باید طی مدتی مشاهده کنند و با نظر پزشک متخصص در تشخیص این اختلال مظمئن شوند.

طبیعی است که کودکان گاهی در تمرکز و رفتار مشکل داشته باشند. با این حال، کودکان مبتلا به بیش فعالی در این مورد مشکل بیشتری دارند، به نحوی که این امر در مدرسه، خانه یا هنگام بازی با دوستان می‌تواند برای آنها مشکل ‌ساز شود.

از علائم بیش فعالی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. خیال پردازی زیاد در مورد موضوعات مورد علاقه

2. فراموش کردن یا از دست دادن چیزها

3. زیاد حرف زدن

4. انجام دادن اشتباهات سهل انگارانه به دلیل کم توجهی و بی دقتی

5. پذیرفتن خطرات غیر ضروری بدون اندیشیدن در مورد عواقب آنها

6. عدم کنترل در برابر مسائل وسوسه‌ انگیز

7. عدم تحمل هنگام قرار گرفتن در صف

8. داشتن مشکل برای برقراری ارتباط و کنار آمدن با دیگران

از دیگر علایم بیش فعالی می‌توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

9. عدم تکمیل کار یا وظیفه

از مهمترین نشانه‌های بیش فعالی کودکان این است که آنها به دلیل عدم انسجام فکری نمی‌توانند یک کار یا وظیفه ای را که بر عهده آنها گذاشته شده است، به درستی انجام دهند یا به پایان برسانند.

دلیل این امر این است که آنها کمتر به جزئیات امور محوله توجه می‌کنند و سریع دچار حواس پرتی می‌شوند. همین امر باعث می‌شود تا آنها نتوانند یک دستورالعمل کلی یا مکالمات بین افراد را به صورت منظم و قاعده‌مند دنبال نمایند. در واقع آن ها جزئیات موضوعات را به راحتی فراموش می‌کنند.

10. تکان خوردن بیش از حد

بیش فعالی کودکان باعث می‌شود تا آنها نتوانند در یک جا ساکت بنشینند. در واقع حرکت و تکان خوردن زیاد از رفتارهای رایج در این کودکان است. کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، هنگام خوردن وعده غذایی یا انجام تکالیف مدرسه مرتب از جای خود بلند می‌شوند و فعالیت یا حرکتی را انجام می‌دهند.

آنها ممکن است هنگام جویدن غذا مرتب بالا و پایین بپرند. بیش فعالی کودکان باعث می‌شود آنها مرتب احساس بی قراری داشته باشند. این نوع رفتارهای محرک و اضطراب آور باعث می‌شود تا دیگران و اطرافیان آنها نیز عصبی شوند.

به عنوان مثال ممکن است آنها به طور ناگهانی وسیله‌ای را از دوست خود بگیرند یا مرتب مکالمات بزرگسالان را قطع کنند. برای این کودکان ایستادن در صف بسیار دشوار است.

این نوع حرکت‌های سریع و تهاجمی باعث می‌شود، تا آنها مرتب دچار آسیب و جراحت شوند. البته علائم بیش فعالی کودکان می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند.

دلایل ADHD یا بیش فعالی کودکان

دانشمندان در حال یافتن علل، راه‌های بهتر مدیریت و کاهش شانس ابتلای افراد به بیش فعالی هستند. علل و عوامل خطر برای ADHD ناشناخته است، اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ژنتیک نقش مهمی در بیش فعالی کودکان دارد.

مطالعات اخیر در مورد دوقلوها، ژن‌ها را با ADHD مرتبط می‌کند. علاوه بر ژنتیک، دانشمندان در حال بررسی سایر علل احتمالی و عوامل خطر از جمله موارد زیر هستند:

• آسیب مغزی
• قرار گرفتن در معرض محیط آلوده به سرب در دوران بارداری
• مصرف الکل و دخانیات در دوران بارداری
• زایمان زودرس
• وزن کم هنگام تولد
• تماشای زیاد تلویزیون
• والدین یا عوامل اجتماعی و محیطی مانند فقر یا هرج و مرج خانوادگی

کودکان مبتلا به بیش فعالی در بخشی از مغز که توجه و تمرکز را کنترل می‌کند، فعالیت کمتری دارند. آنها همچنین ممکن است عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز به نام انتقال دهنده‌های عصبی داشته باشند.

مشخص نیست که چه عواملی باعث این اتفاق می‌شوند. تحقیقات در این مورد همچنان ادامه دارند.

چگونه می‌توان بیش فعالی را تشخیص داد؟

هیچ تست آزمایشگاهی برای تشخیص بیش فعالی کودکان وجود ندارد. در عوض، تشخیص شامل فرآیندی است که در چندین مرحله انجام می‌شود و شامل جمع آوری اطلاعات زیادی از چندین منبع است.

شما، فرزندتان، مدرسه  و سایر مراقبان باید در ارزیابی رفتار کودک نقش داشته باشید. پزشک ممکن است سوالاتی درباره مشکلات رفتاری کودک از والدین یا معلم او بپرسد.

پزشک همچنین از شما می‌پرسد که علائم کودک شما چیست، چه مدت قبل این علائم شروع شده است و رفتار فرزند چه تاثیری بر او و سایر اعضای خانواده داشته است.

پزشک نحوه مقایسه رفتار کودک با سایر کودکان هم سن را نیز بررسی خواهد کرد. پزشک به کودک شما معاینه فیزیکی می‌دهد، سابقه پزشکی می‌گیرد و حتی ممکن است اسکن مغزی غیر تهاجمی برای او انجام دهد.

 برای تشخیص، کودک شما باید به مدت 6 ماه علائم ذکر شده را نشان دهد. برخی از علائم می‌توانند گذرا باشند، بنابراین برای تشخیص باید به تداوم و تکرار علائم توجه نمود.

همچنین علائم باید حداکثر تا سن 12 سالگی مشاهده شوند. اگرچه ممکن است کودک شما علائمی داشته باشد که به نظر می‌رسد بیش فعال است، اما این ممکن است نشانه مشکل دیگری باشد. به همین دلیل برای بررسی بیشتر علائم به پزشک نیاز دارید.

تشخیص بیش فعالی در کودکان زیر 5 سال به آسانی امکان پذیر نیست، به دلیل اینکه برخی از علائم آنها در شرایط مختلف بروز می‌کند.

کودکان در دوران پیش دبستانی بسیار سریع تغییر رفتار می‌دهند و این تغییر رفتار تشخیص صحیح بیش فعالی را دشوار می‌سازد. در بعضی موارد، عوامل زیر می‌توانند زمینه ساز بیش فعالی باشند:

• تغییر ناگهانی در زندگی کودک (مانند طلاق، مرگ در خانواده یا نقل مکان)
• تشنج غیر قابل تشخیص
• اختلالات پزشکی که بر عملکرد مغز تاثیر گذارند
• اضطراب و نگرانی
• افسردگی
• اختلال دوقطبی

نحوه درمان بیش فعالی کودکان

درمان بیش فعالی کودکان از طریق مشاوره، آموزش ویژه، نقش روتین و دارو امکان پذیر است.

1. مشاوره

این می‌تواند به کودک شما کمک کند تا یاد بگیرد که ناامیدی‌ها را حل کند و عزت نفس را در خود ایجاد نماید. مشاوره همچنین برخی از استراتژی‌های پشتیبانی را به شما می‌آموزد.

برای افزایش اعتماد نفس کودکان خواندن این مقاله را پیشنهاد می‌کنیم.

یک نوع درمان، تحت عنوان آموزش مهارت‌های اجتماعی، به کودک می‌آموزد که چگونه در انتظار نوبت باقی بمانند و با دیگران در کارهای گروهی شرکت نمایند.

2. آموزش ویژه

اکثر بچه های مبتلا به ADHD به کلاس‌های عادی می‌روند، اما بعضی از آنها در مکانی که ساختار آموزشی بهتر و بیشتری دارد، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.

اگر فرزند شما به آموزش ویژه‌ای نیاز دارد، مدرسه‌ای را انتخاب کنید، که متناسب با سبک یادگیری او باشد.

3. نقش روتین

یک برنامه روزانه تنظیم کنید که به کودکان یادآوری کند که قرار است در طول روز چه کاری انجام دهند. این نوع برنامه‌ها به آنها کمک می‌کند در وظیفه خود باقی بمانند.

این باید شامل زمان‌های خاصی برای بیدار شدن، غذا خوردن، بازی، انجام تکالیف و کارهای منزل و خوابیدن باشد.

4. داروها

داروهای تحریک کننده به افزایش دامنه توجه کودک کمک کرده و رفتار بیش فعالی و تکانشی را کنترل می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند، که این داروها در 65 تا 80 درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی موثر عمل می‌کنند.

مانند هر دارویی، این نوع داروها ممکن است، عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشند. این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید. داروهای ضد تحریک برای برخی از کودکان نیز گزینه‌های مناسبی هستند، اما آنها نیز می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند.

طبق مطالعات انجام گرفته، درمان طولانی مدت با ترکیبی از داروها و رفتار درمانی‌های ذکر شده، بهتر و موثرتر عمل می‌کند. در واقع آن دسته از کودکانی که هم با دارو و هم با رفتار درمانی و مشاوره تحت درمان قرار می‌گیرند، مهارت‌های اجتماعی بهتری دارند.

درمان دارویی دیگری که برای بیش فعالی ارائه می‌شود، شامل داروهای غیر محرک مانند،Intuniv ، Kapvay  و Strattera است. البته توجه کنید که مصرف خود سرانه این داروها ممکن است خطرناک باشد حتما قبل از استفاده با پزشک متخصص خودتان مشورت کنید.

رژیم غذایی برای کمک به بیش فعالی کودکان

مطالعات روی رژیم‌های غذایی برای کمک به بیش فعالی کودکان نتایج متفاوتی داشته است، اما برخی از کارشناسان معتقدند که غذای سالم برای مغز می‌تواند مفید باشد.

غذاهایی که دارای پروتئین زیادی هستند، مانند تخم مرغ، گوشت، لوبیا و آجیل، ممکن است به کودک در افزایش تمرکز کمک کنند. همچنین بهتر است، کربوهیدرات‌های ساده مانند آب نبات و نان سفید را با انواع میوه‌ها مانند، گلابی و نان غلات کامل جایگزین کنید.

قبل از ایجاد هرگونه تغییر بزرگ در آنچه کودک شما می‌خورد، باید با پزشک متخصص اطفال صحبت کنید.

غذاهای آماده و بیش فعالی کودکان

در حالی که بسیاری از بچه‌ها پس از خوردن غذاهای آماده شروع به تحرک و بالا و پایین پریدن می‌کنند، اما هیچ دلیل قوی مبنی بر این که قند علت بیش فعالی کودکان است، وجود ندارد. نقش افزودنی‌های غذایی نیز قطعی و اثبات شده نیست.

تلویزیون و تاثیر آن بر بیش فعالی کودکان

ارتباط بین نشستن در جلوی تلویزیون و بیش فعالی کودکان مشخص نیست، اما آکادمی اطفال پیشنهاد می‌کند، زمان نمایش تلویزیون کودک خردسال خود را محدود کنید.

تماشای تلویزیون بیشتر از 2 ساعت در روز برای کودکان توصیه نمی‌شود. برای کمک به کودک در پرورش مهارت‌های توجه، فعالیت‌هایی مانند بازی، پازل و مطالعه را با آنها انجام دهید.

آیا می توان از بیش فعالی کودکان جلوگیری کرد؟

هیچ روش مطمئنی برای جلوگیری از ابتلای فرزندتان به این مشکل وجود ندارد، اما اقدامات لازم برای کاهش خطر وجود دارد. هنگامی که باردار هستید، از مصرف الکل، مواد مخدر و دخانیات خودداری کنید.

کودکانی که مادران آنها در دوران بارداری سیگار می‌کشند، ممکن است دو برابر بیشتر دچار ابتلا به ADHD شوند.

از طریق روش‌های درمانی، اکثریت زیادی از کودکان مبتلا به بیش فعالی بهبود می‌یابند. اگر علائم بیش فعالی همچنان تا بزرگسالی ادامه داشته باشند، باز هم می‌توان از روش‌های مناسب برای کمک به بزرگسالان استفاده نمود.