در دوره حساس نوجوانی عزت‌نفس بیش از دیگر مراحل زندگی نمود پیدا می‌کند. این بنیان درونی، به نوجوان کمک می‌کند تا برای خودش ارزش قائل شود، خودش را دوست داشته باشد و بازیچه امواج خروشان این دوران نشود و در درون این تلاطم، خویش را گم نکند. در متن پیش رو، مخاطب نوجوان است تا با خواندن متن و شناسایی راه‌های افزایش عزت نفس بتواند به خودش کمک کند و منتظر نباشد خانواده همه مسائل زندگی و ویژگی‌های شخصیتی رفتاری را به او گوشزد کند.
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
نوجوان عزیز، خودت را دوست داشته باش
نوجوان عزیز، خودت را دوست داشته باشیکی از مهم‌ترین راه‌های ایجاد عزت نفس در شخصیت، دوست داشتن خویش با هر خصوصیت و ویژگی است. عاشق خودتان باشید. به وجودتان عشق بورزید و این «من» را ارزشمند بشمارید، همیشه در جست‌وجوی ویژگی‌های مثبت و توانمندی‌هایتان باشید، از آن‌ها غافل نشوید و مدام داشتن این خصوصیات را به خود یادآور شوید. می‌توانید برای خودتان هدیه بخرید. یکی از بهترین هدایا، هدیه‌ای است که فرد به خودش می‌دهد و چه حس لذت‌بخش و رضایتمندی می‌تواند از خویش باشد. پس با وجود همه کاستی‌ها از زندگی خود لذت ببرید.
تحقیر و سرزنش خودت ممنوع
شما هر چقدر هم ویژگی‌های منفی داشته باشید باز نباید از خودتان متنفر باشید چون همه افراد، هم ویژگی مثبت دارند هم منفی. فقط گاهی کفه ترازو به یک سمت سنگینی می‌کند. اجازه ندهید افکار منفی در ذهنتان جنب و جوش داشته و این افکار ذهنی فرصت داشته باشند که در اعمال شما آشکار شود. مثلا گاهی به خودتان می‌گویید «من چون کودن هستم…. آن گونه رفتار کردم». از گفتن کلماتی که بار منفی دارند و تکرارشان باعث باور به آن‌ها می‌شود، دوری کنید، هیچ کس کامل نیست و مدام خود را بابت نقایص و اشتباهات سرزنش نکنید. در مواردی شما مدام اتفاقات ناخوشایند را در ذهنتان مرور می‌کنید و با گفتن کلماتی چون ای کاش، اگر و… در حال ندامت و پشیمانی هستید و فکر می‌کنید می‌توانستید به نوعی اتفاقات گذشته را تغییر دهید و با این احساس ناتوانی مدام خود را مورد سرزنش قرار می‌دهید.
همه انسان‌ها اشتباه می‌کنند و شما مستثنی نیستید
حس عذاب وجدان و گناه باعث می‌شود عزت نفستان پایین بیاید. به خودتان ایمان داشته باشید. هیچ کس بدون اشتباه و کامل نیست. انسان اگر اشتباه نکند، پیشرفت هم نمی‌کند؛ چون در این صورت کاری انجام نمی‌دهد. ولی باید از اشتباهتان درس بگیرید تا دوباره تکرار نکنید. داشتن حس گناه و پشیمانی تا زمانی جایز است که درس و عبرتی از کوتاهی گرفته شود نه آنکه این حس گناه را با خود حمل کنید. این مانع بزرگی برای داشتن عزت نفس در وجودتان می‌شود. اگر گذشته بزرگان، اندیشمندان و دانشمندان را مرور کنید متوجه می‌شوید که همه آنان هم اشتباه‌هایی داشتند؛ اما اشتباهات را پله‌ای برای ادامه راه کردند و نه مانعی برای سد راه.
کمال‌گرایی باعث عزت نفس نمی‌شود
کمال‌گرایی و ایده‌آل‌گرایی بیشتر از حس مثبت و مفید برای شما حس یاس و ناامیدی ایجاد می‌کند. دست‌دست‌کردن برای انجام کاری و مطمئن نبودن از صحت و درستی و نداشتن آگاهی کامل از ویژگی‌های کمال‌گرایی است که دکمه استارت با این تفاسیر هیچ گاه زده نمی‌شود. یک آرایشگر هیچ‌گاه از اول حرفه‌ای نبوده، یک خیاط، یک تعمیرکار و یک طراح همه از صفر شروع کردند و اشتباه و تجربه کردند. کسی که عزت‌نفس دارد، اجازه نمی‌دهد کمال‌گرایی مانع از رشد او شود. در برابر فرصت‌های جدید مقاومت نمی‌کند؛ جا دارد این موضوع نیز بیان شود کسی که عزت نفس دارد هر تجربه‌ای را هم امتحان نمی‌کند.
نه گفتن را یاد بگیر
نه گفتن را بیاموزید به این معنا نیست که کلا نظرتان نسبت به همه موارد منفی و مخالف باشد. نه گفتنی مورد بحث است که برای بیان کردن آن در موقعیت‌هایی، جسارت‌داشتن نیاز است. کسی که عزت‌نفس دارد به راحتی در شرایطی که ضروری است با گفتن نه می‌تواند از بقیه مشکلات و بحران‌های پیش‌رو جلوگیری کند. او با سنجیدن موقعیت و شرایط به دور از رودربایستی، خجالت، ترس و بدون درگیری با نفس خود به آسانی خود را در مهلکه نمی‌اندازد و با یک نه گفتن خیال خود را راحت می‌کند.
جسارت داشته باش
شما از عهده بسیاری از کارها و فعالیت‌ها برمی‌آیید اما جرات و جسارت انجام آن را ندارید. از نگاه روان‌شناس‌ها، یکی راه‌حل‌های این مشکل، نگاه‌کردن به اعمال دیگران است؛ زمانی که شما جنب و جوش دیگران را می‌بینید انگیزه و جرات انجام آن را پیدا می‌کنید. البته باید جسور واقعی باشید! یکی از معضلات دنیای امروز، نشان دادن جسارت به صورت مجازی است. برای مثال با انتشار عکسی که در واقع، حقیقت ندارد جسارت خویش را به نمایش می‌گذارید. به فرض مثال خواهرتان در حال پخت کیک است و شما با تهیه عکس‌هایی از این کیک زیبا و انتشارش در شبکه‌های مجازی به نوعی بیان می‌کنید که «امروز بعد از چند وقت، حوصله آشپزی پیدا کردم». به خودتان دروغ نگویید و به ظاهر جسارت نشان ندهید و کارها را برای شخص خودتان انجام دهید و نه صرفاً برای دیده شدن. شما با نمایش چند عکس به دیگران جسارت خود را نشان دادید ولیکن در حقیقت با خودتان چکار کردید؟ نشان دادن جسارت به این شکل نه تنها عزت‌نفستان را افزایش نمی‌دهد بلکه با این نمایش و باور به عدم توانایی خود بیشتر باعث کاهش آن می‌شوید.
قاطع بودن را تمرین کن
دودل بودن، شک و تردید عاملان کاهش عزت نفس به ویژه در دوره نوجوانی است، نوجوان امروز یک تصمیم می‌گیرد و فردا پشیمان می‌شود. شما وقتی برای تصمیمی زمان گذاشتید، مشورت کردید و همه جوانب را در نظر گرفتید، نباید دودل باشید. گاهی هم باید این موضوع را بپذیرید که همیشه همه گزینه‌ها موجود نیست؛ گاهی بین گزینه‌های نه چندان قابل قبول ناچارید انتخاب کنید و یک تصمیم قاطعانه داشته باشید. گرفتن تصمیم قاطعانه و عدم پشیمانی پس از آن موجب تقویت عزت‌نفس در وجود شما می‌شود.
دنیای مجازی را با دید مجازی ببین
این دنیای پر زرق و برق و به ظاهر همه چیز تمام، عزت نفس افراد را به چالش می‌کشد. در سبک زندگی امروز نمی‌توان به طور کامل از این دنیا فاصله گرفت اما می‌توان نگاه و باورتان را نسبت به آن تغییر دهید. همه اتفاقات درون آن واقعی نیست و حتی جابه‌جایی زمان و مکان به وفور مشاهده می‌شود؛ شخصی دو ماه پیش به مسافرت رفته و با انتشار آن در روزی دیگر وانمود می‌کند که اکنون در حال سفر است. در معرض بودن این دنیای مجازی، ناخودآگاه قیاس و مقایسه انجام می‌شود و اینفلوئنسرهایی را می‌بینید که زندگی‌شان را پر از خوشی و لذت بر صفحه شبکه‌های اجتماعی به نمایش می‌گذارند. با نگاه کردن مداوم به این تبلیغات، عزت‌نفستان روز به روز کاهش پیدا می‌کند و خود و شرایط زندگی‌تان را با مقایسه کردن بی‌ارزش می‌پندارید.
با افراد شایسته و موفق آشنا و هم‌نشین شو
افراد موفق، تجارب و فراز و نشیب‌های بسیاری را طی کردند تا به موقعیت و جایگاه کنونی رسیدند. دنبال کردن این افراد به شما مقابله در برابر سختی و راه گذر آن‌ها را می‌آموزد. برخی بیان می‌کنند که در اطرافشان شخص موفقی را وجود ندارد؛ ابتدا باید تعریف از موفقیت روشن شود: منظور از موفقیت، مشهور بودن بر سر زبان‌ها نیست، بلکه اینکه هر فرد با توجه به شرایط و امکانات زندگی چطور توانسته رشد و پیشرفت کند، بسیار قابل‌ستایش است. مرور طی کردن این مسیر هم‌چون درسی است که بر پایه‌های عزت نفس می‌افزاید.
از بیان احساسات خود شرم نداشته باش
گاهی ترس از قضاوت و ارزیابی شما را از بیان احساساتتان باز می‌دارد. هراس نداشته باشید. خیلی واضح و صریح احساسات خود را بیان کنید. شما باید خود را باور داشته باشید تا بتوانید احساساتتان را بیان کنید. پیش‌داوری‌های ذهنی و نتیجه‌گیری از آن از یک سو و از سوی دیگر بی‌اطلاع بودن اطرافیان از روحیات و عواطف شما، حس ارزشمندی را در وجودتان را کم می‌کند و همیشه حس تنهایی و عدم درک از سوی دیگران خواهید داشت.
روابط اجتماعی‌ات را تقویت کن
یکی از اساسی‌ترین راه‌های عزت نفس برقراری روابط اجتماعی و سعی در تقویت آن است. نوجوانانی که عزت نفس ندارند معمولاً نمی‌توانند روابط خوبی با اجتماع داشته باشند. در صورتی که نوجوانی که بالعکس عزت‌نفس بالایی داشته باشد اندیشه مثبتی از خویش دارد و این حس را به دیگران منتقل می‌کند. حضور در اجتماع و مهارت برقراری ارتباط و انرژی دریافتی بسیار بر روحیه نوجوان و خود‌ارزشی وی تاثیرگذار است.
نوجوان هدفمندی باش
داشتن هدف و مشخص‌بودن مسیر زندگی، به شما حس ارزشمندی و عزت‌نفس می‌بخشد. نوجوانی که هدف دارد گمراه نمی‌شود و هر روز، هر راهی را به بهانه نوجوان بودن امتحان نمی‌کند. از هر دستی کمک و مشاوره نمی‌گیرد و مستأصل نبوده و وقت خود را با انجام امور بیهوده هدر نمی‌دهد. او همواره در حال تلاش است و چون راه با ثبات و صحیحی را در پیش گرفته عزت نفسش هم افزایش پیدا می‌کند.
نقاط قوت خود را بشناس
هر فردی ویژگی‌ها و خصوصیات مثبتی دارد که فقط باید دقت کرده و حتی آن‌ها را یادداشت کند و با برجسته‌کردن این نقاط قوت، کم و کاستی‌های را برای خود کم‌رنگ‌تر کند تا حس شادمانی را در وجودش به صورت همیشگی احساس کند و خرسند و راضی باشد. نوجوانی که اغلب اوقات حس رضایتمندی از خود ندارد، در تشویش ذهنی خود فکر می‌کند اطرافیان هم از او ناراضی‌اند. برای مثال نوجوانی که در دروس تئوری خیلی عملکرد خوبی ندارد. در عین حال در زمینه ورزشی بسیار ورزشکار حرفه‌ای است. او باید به همه استعداد و تواناییهایش توجه کند. همه انسان‌ها مهارت‌ها و استعدادهای یکسانی ندارند و خانواده و مربیان او نیز باید متوجه این نکات باشند. پافشاری بر نقاط قوت به نوجوان حس قدرت و مفید‌بودن می‌دهد و آمادگی لازم برای پذیرش مسئولیت را پیدا می‌کند. چنین نوجوانی با انجام ورزش بسیار قبراغ و شاد و پر‌انرژی می‌شود و با حمایت و تحسین خانواده رضایتمندی او از خویش دو چندان می‌شود.
نوجوان مسئولیت‌پذیری باشید
مسئولیت‌پذیری از نگاه نوجوان شاید خیلی کار سختی به نظر آید اما بدانید مسئولیت‌پذیر‌بودن و انجام‌دادن کارها به موقع و حواس جمعی موجب افزایش قدرت روحی و عزت نفستان می‌شود. شما به فردی با‌تجربه و آگاه از مسائل تبدیل می‌شوید و این به نفع خودتان است. مسئولیت‌پذیری تنها انجام کارها نیست، در زندگی شما هدف و انگیزه ایجاد می‌کند و به اصطلاح «کار بلد بودن»، حس توانا بودن و لیاقت داشتن را به وجود می‌آورد.
دوست مناسب انتخاب کن
نوجوانان خیلی ناراحت می‌شوند کسی در انتخاب دوست برایشان چارچوبی تعیین کند. نوجوان باید آگاه شود تمام مراحل زندگی تفریح و دوران خوشی نیست؛ دوران نوجوانی در کنار خوش‌گذرانی‌ها دوران پایه‌گذاری اهداف است و هر چه نزدیکان و دوستان نوجوان افراد مناسب و موفق‌تری باشند نوجوان نیز در راه درستی قدم می‌گذارد و در جمع دوستان ناشایست قرار نمی‌گیرد که عزت نفسش از بین رود. تعریف عزت نفس در این نوع جمع‌ها معنای درستی ندارد؛ به این ترتیب نوجوان یا طرد می‌شود و یا باید همرنگ جماعت شود.
در متن فوق سعی شد مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در افزایش عزت نفس شما نوجوانان عزیز اشاره شود؛ باید توجه داشته باشید به کار بستن این عوامل نیازمند ممارست، تلاش و مراقبه است تا نتیجه حاصل شود و آگاهی از عوامل در مرحله ابتدایی آن است.
