آیا همه ما می‌دانیم اعتماد به نفس چیست؟ و تا چه حد بر زندگی‌مان تاثیر می‌گذارد؟ «اعتماد» به «نفس» پس یک نوع اعتماد کردن است؟ آیا اینکه بر خودمان اعتماد کنیم مهم نیست؟
اول باید بدانید داشتن اعتماد به نفس یک انتخاب است و باید بخواهید و برای داشتن و ارتقاءش تلاش کنید. اعتماد به نفس یک شبه حاصل نمی‌شود. باید مرحله به مرحله به درجات بالای آن رسید.
آنچه در این مطلب می‌خوانید [ ]
تعریف اعتماد به نفس
دنیل گلمن معتقد است این اعتماد یک ویژگی انسانی در رابطه با شناخت از خودش است که در صورت بالا بودن این ویژگی، انسان خود را ارزشمند و توانمند می‌شمارد.
باربارا دی آنجلیس این ویژگی را را باور به توانایی و قابلیت‌های درونی انسان در نظر می‌گیرد. وی معتقد است اعتماد به نفس به این معناست که با هر رویداد و اتفاقی که در زندگی پیش می‌آید و در مقابل آن قرار می‌گیرید، شما می‌توانید از عهده آن بر‌آیید و هر آنچه که لازم است را انجام می‌دهید. هم چنین در تعریفی دیگر از آن به عنوان داشتن ایمان برخلاف ترس یاد شده است.
در تعریف دیگری محمود جولایی بیان می‌دارد که این ویژگی همان باور فرد در رابطه با توانایی‌ها و نسبت‌های فرد به ابعاد خاص خود و یا شرایط و موقعیت‌های خاصی است که با آن رو‌به‌رو می‌شود.
سیندی پیج اندروپیچ، طرز نگرش و پیش داوری شما نسبت به خودتان را اعتماد به نفس تلقی می‌کند و این ویژگی را شامل اعتقادات، ارزش‌ها و واکنش‌های شما در نظر می‌گیرد.
لغت انگلیسی این مفهوم Self-Confidence به معنای باور و اعتماد فرد نسبت به توان و توانمندی‌هایش است.
با توجه به تعاریف، در کل می‌توان گفت اعتماد به نفس باور شخصی فرد به توانایی‌ها و استعدادهای خویش بی‌قید‌و‌شرط و سنجش صحیح و منطقی از آن است. طبق تحقیقات انجام‌شده سطح اعتماد به نفس افراد با توجه به توانایی‌ها و قابلیت‌هایشان معین شده و به سه حالت تقسیم می‌شود: اعتماد به نفس یا بالاتر یا کمتر از توانایی‌ها و قابلیت‌هاست و یا مطابق با آن‌هاست.
اعتماد به نفس واقعی کدام است؟
مفهوم اعتماد به نفس باور شخص به خود‌توانایی‌ها و حس شایستگی است که از درون وی ایجاد می‌شود و نه وابسته به عوامل بیرونی. این تفکر درونی و تعهد شما نسبت به خودتان است.
شروع حس اعتماد به نفس از چه سنی است؟
در 5 سالگی دریافت حس این ویژگی کامل می‌شود؛ یک کودک 5 ساله، اعتماد به نفس کاملی را می‌تواند داشته باشد و در فعالیت‌های خویش تجربه کند. جالب است بدانید این مهم به عواملی چون ژنتیک، نوع رفتار و تربیت والدین، (میزان تشویق و حمایت در برابرش سرزنش و تنبیه سرپرستان کودک) و به طور کلی محیط رشد او بستگی دارد. اما در طی مراحل مختلف زندگی میزان آن متغیر است و حتی آگاهی و رفتار شما هم نقش اساسی در تقویت آن دارد.
راجرز معتقد است زمانی که کودک نسبت به وجود خود و هستی خویش آگاهی پیدا می‌کند و در عین حال عملکرد او توسعه می‌یابد، با انجام فعالیت‌های مختلف، مسائل را درک و تجربه می‌کند و در عین حال معنا و ارزش مفاهیم را متوجه می‌شود و اعتقاداتش شکل می‌گیرد. بنابراین مفهوم خود‌باوری ایجاد می‌شود و فرد وجود مفهوم «من» را حس می‌کند. حال پس از شکل‌گیری این حس کم‌کم ادراک روابط با دیگران را نیز برای وی محسوس می‌شود. کیفیت و ارزش روابط برای او مهم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
چرا اعتماد به نفس برخی افراد پایین است؟
موارد متعددی عامل کاهش اعتماد به خود محسوب می‌شوند: شرایط محیطی و بستر پرورش افراد تاثیر مهمی در پیدایش اعتماد به نفس دارد. دوران ناخوشایند کودکی، رفتار نامناسب والدین و تنش‌های موجود در مدرسه و معلمان این موهبت افراد را در سالیان شکل‌گیری آن تهدید می‌کند. افت تحصیلی و به دنبال آن سرزنش کادر مربیان و والدین در آینده او نیز تاثیر گذار خواهد بود.
اغلب افراد در زندگی با بحران‌ها و شکست‌هایی مواجه می‌شوند ولی برخی از شکست‌ها مثل ورشکستگی مالی و اتفاقات ناخوشایند در روابط گاهی به حدی در زندگی افراد تاثیر منفی دارد که ادامه زندگی برایشان دشوار می‌شود، خود قبلی را نمی‌شناسند و اعتماد به نفسشان از بین می‌رود.
چگونه متوجه شوید میزان اعتماد به نفستان در چه حدی است؟
یک سوال متداول برای اغلب افراد، چگونگی محک‌زدن خود برای سنجش اعتماد به نفسشان است.
یکی از معتبرترین تست‌های جهانی اعتماد به خویشتن، تست اعتماد به نفس روزنبرگ است، این تست در سال 1965 پس از طراحی، مورد آزمایش دانش آموزان دبیرستانی نیویورک قرار گرفت. تکمیل و اصلاح آن جزو تست‌های ارزیابی اعتماد به نفس است. این تست با سنجش احساسات منفی و مثبت، میزان اعتماد به نفستان را معین می‌کند.
تست اعتماد کوپر اسمیت که با تغییراتی در نظر دیموند و راجر طراحی شد هم برای ارزیابی احساسات شخصی به کار می‌رود که 8 سوال از 58 سوال آن مختص دروغ‌سنجی است.
سنجش اعتماد به خود در بسیاری از زمینه‌ها در جهت پذیرفتن و استخدام افراد امری مهم و ارزشمند است؛ از این رو پرسشنامه‌های تخصصی اعتماد به نفس در زمینه‌های مختلف هم چون تست اعتماد به نفس سازمانی، تست اعتماد به نفس ورزشی و … طراحی و تدوین شده است.
آیا شما می‌دانستید اعتماد به نفس انواع مختلفی دارد! در مکالمات روزمره عنوان می‌کنیم که فردی اعتماد به نفس بالایی دارد، اما کدام نوع از اعتماد به نفس وی بالاست؟
انواع اعتماد به نفس
اعتماد به نفس رفتاری، اعتماد به نفس احساسی- عاطفی و اعتماد به نفس روحی و معنوی.
اعتماد به نفس رفتاری
این اعتماد به خود در طرز رفتار و اندیشه شما در رابطه با فعالیت‌ها و امور زندگی ظاهر می‌شود. کسی که اعتماد به نفس دارد «می‌تواند» همه یا اغلب کارها را انجام دهد. ممکن است حتی کاری سخت و دشواری هم باشد، ولی با باور اینکه «من می‌توانم» به جلو می‌رود و تمام تلاش و رفتار او به گونه‌ای است که باور دارد به تمام آرزوهایش می‌رسد.
این نوع اعتماد به خویشتن، همان نوعی است که اگر فردی آن را داشته باشد، با تعریف و تمجید در جامعه مواجه می‌شود. اعتماد به نفس رفتاری در قالب اعتماد به نفس مهارتی، اعتماد به نفس ذهنی و اعتماد به نفس شجاعتی ظاهر می‌شود.
بیشتر بخوانید: چطور بیشتر به خودمان اعتماد کنیم؟
اعتماد به نفس مهارتی
این شکل از اعتماد، تنها به داشتن مهارت و تخصص در کاری تعریف نمی‌شود بلکه مهم‌تر از آن اقدام و شروع در انجام کاری است و در مقابل، نداشتن ترس برای اقدام به کاری به معنای داشتن اعتماد به نفس است.
اعتماد به نفس ذهنی
بسیاری از افراد استعداد و توانایی انجام خیلی از امور را دارند و حتی شاید آرزوی انجام و رسیدن به کارهایی را هم داشته باشند که دستیابی به آن‌ها میسر است، اما به علت نداشتن اعتماد به نفس ذهنی و باور به توانایی خود از انجام آن سرباز می‌زند و با نداشتن این نوع اعتماد و نگاه به دیگران افسوس می‌خورند. برای مثال شخصی بسیار علاقه دارد که خواننده شود و ویژگی برتر برای خواننده شدن یعنی صدا خوب را داراست؛ ولیکن به توانایی و استعداد خویش باور ندارد و حتی قادر نیست فکر کند که این صدا برای خواننده شدن از امتیاز ویژه‌ای نیز برخوردارست.
اعتماد به نفس شجاعتی
گاهی شما با وجود داشتن اعتماد از نوع مهارتی و ذهنی باز در شروع یک کار تعلل و امتناع می‌ورزید، در حالی که مهارت و تخصص لازم را دارا هستید و در ذهن خود به این باور رسیده‌اید که می‌توانید آن کار را انجام دهید. ترس از عدم موفقیت، انتقاد و شکست از عواملی است که این اعتماد به نفس را پایین می‌آورد؛ هرچند که شما تمام توانایی‌های عملی و ذهنی را داشته باشید.
اعتماد به نفس احساسی-عاطفی
کسی که از این نوع اعتماد به نفس برخوردار باشد به راحتی می‌تواند احساسات و عواطف خویش را کنترل کند. او از احساسات خود با‌خبر بوده و می‌داند کی و کجا چگونه رفتار کند یا چگونه احساسات خویش را بروز دهد. چگونه روابط صمیمی با دیگران داشته باشد و بتواند آن را در شرایط دشوار، رنج و سختی حفظ کند.
اعتماد به نفس روحی و معنوی
این اعتماد به نفس منوط به باور و طرز فکر فرد در رابطه با جهان هستی و آفرینش است. کسی که جهان، آفرینش و زندگی را باور دارد و در افکار خویش به آن‌ها اطمینان و اعتقاد دارد؛ یعنی به اعتماد به نفسی رسیده که آگاه است زندگی عبث و بیهوده نیست و هدف و مقصدی در آن هست. این باور به او کمک می‌کند که خویش را در ناملایمات زندگی نبازد و همواره در‌صدد آن باشد که بهترین زندگی را برای خود رقم بزند.
ویژگی‌های افراد دارای اعتماد به نفس
اعتماد به نفس یکی از عوامل مهم موفقیت افراد است. انسان‌های موفق معمولاً افرادی هستند که اعتماد به نفس بالایی دارند و در مقابل افراد فاقد اعتماد به نفس معمولاً افرادی شکست‌خورده و ناامید هستند که غالباً هیچ موفقیت چشمگیری در زندگی خود نداشتند و نمی‌توانند از توانایی‌ها و ظرفیت‌های خویش بهره ببرند.
توانایی تصمیم‌گیری صحیح
افرادی که اعتماد به نفس بالایی دارند در هر موقعیتی می‌توانند بهترین تصمیم را بگیرند. داشتن توانایی تصمیم‌گیری یک قابلیت بسیار ارزشمند در زندگی است. شک داشتن و دودلی در انجام امور مختلف باعث سهل انگاری، تأخیر در انجام کارها و عدم پیشرفت می‌شود. افراد فاقد اعتماد به نفس اصولاً توانایی تصمیم‌گیری صحیح در زندگی خود را ندارند و برای کوچک‌ترین تصمیمات هم باید مشورت بگیرند و به تنهایی قادر به اداره امور خود نیستند و در موقعیت‌های بحرانی خود را می‌بازند.
همواره به دنبال یادگیری هستند
افراد دارای اعتماد به نفس دائماً به دنبال کسب مهارت جدید هستند. این کسب مهارت می‌تواند در مورد هر موضوعی باشد. این افراد می‌دانند افزایش سطح آگاهی در امور مختلف به آن‌ها کمک می‌کند که بتوانند سطح اعتماد به نفس خود را بالا نگه دارند و این توانایی را به آن‌ها می‌دهد که بتوانند در امور مختلف اظهار نظر صحیحی داشته و با اطمینان کامل، دانش و آگاهی در زمینه‌های مختلف، افراد دیگر را هم راهنمایی کنند. در حالی که افراد فاقد اعتماد به نفس چون فکر می‌کنند هیچ گاه موفق نمی شوند هرگز به دنبال کسب مهارت جدید هم نیستند و هیچ قدمی هم برای آگاهی و کسب دانش بیشتر بر نمی‌دارند.
افکار مثبت دارند
افکار مثبت دارندافراد مثبت‌گرا معمولاً اعتماد به نفس بالایی هم دارند. این افراد حتی در بدترین شرایط، همیشه به زندگی و آینده امید دارند و به جای سرزنش و یا تحقیر خود سعی می‌کنند مشکل را حل کنند. هیچ‌گاه خود را مقصر اصلی اتفاقات ناگوار نمی‌دانند و دائماً به دنبال بهترین راه‌حل‌ها هستند. این افراد همواره نیمه پر لیوان را می‌بینند و به دنبال جنبه‌های مثبت اتفاقات هستند و از افکار منفی و ناخوشایند دوری می‌گزینند. آن‌ها افکارشان را درگیر شرایط و موقعیت‌های نابهنجار نمی‌کنند. در مقابل، ذهن افراد فاقد اعتماد به نفس سرشار از افکار منفی است، همیشه ناامیدند و شرایط نابهنجار را از آنچه که هست بسیار بدتر جلوه می‌دهند و حتی در اتفاقات مثبت هم به دنبال جنبه‌های منفی موضوع می‌گردند.
خودشان را دوست دارند
خودشان را دوست دارندافراد دارای اعتماد به خویش در همه شرایط ابتدا خود را در نظر می‌گیرند. این افراد برای دیگران هم ارزش زیادی قائلند؛ اما در درجه اول به منافع و احساسات توجه دارند و اولویت اصلی‌شان خودشان هستند و تمامی تلاش خود را برای بهتر کردن حال خود انجام می‌دهند و همواره در تلاشند که موقعیت‌های بهتری را برای خود بیافریند. افرادی که اعتماد به نفس ندارند، خودشان را هم دوست ندارند و به خود اهمیت نمی‌دهند و از آنجایی که فکر می‌کنند هیچ گاه نمی‌توانند انسانی موثر و مفید باشند برای دستیابی به موقعیت‌های اجتماعی بهتر تلاش نمی‌کنند.
همواره به دنبال چالش‌اند
افراد دارای به اعتماد به نفس از یکنواختی و سکون در زندگی بیزارند و همواره خود را در معرض انواع و اقسام چالش‌ها و شرایط خاص قرار می‌دهند؛ زیرا با پیروزی و غلبه بر چالش‌ها اعتماد به نفس افزایش می‌یابد و موفقیت‌های بزرگ با کسب موفقیت‌های کوچک حاصل می‌شود. در مقابل، پویایی و تلاش برای موفقیت و غلبه بر چالش‌ها در زندگی افراد فاقد اعتماد به نفس، بسیار پایین است. این افراد خواهان زندگی آرام و بدون دغدغه هستند که بر مبنای آن معمولاً پیشرفت قابل‌توجهی هم ندارند.
بهانه‌تراشی نمی‌کنند
افراد دارای اعتماد به نفس تمام مسئولیت زندگی خود را می‌پذیرند و هیچ بهانه‌ای برای انجام کارها و پیشبرد برنامه‌هایشان ندارند و خود تعیین‌کننده سرنوشت خود هستند. شرایط هیچ تاثیری بر روند پیشبرد اهدافشان ندارد و همیشه با تمام قوا برای دستیابی به اهدافشان می‌جنگند. در مقابل افراد فاقد اعتماد به نفس دائماً برای انجام کارها بهانه‌تراشی می‌کنند و کوچک‌ترین مشکل آن‌ها را از حرکت باز می‌دارد و برای عدم انجام کار همیشه بهانه‌ای به ظاهر قانع‌کننده دارند و همین امر از پیشرفت آن‌ها جلوگیری می‌کند. سرنوشت این افراد تحت تاثیر شرایط مختلف قرار می‌گیرد و خود هیچ نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند.
از تحقیر کردن بیزارند
کسی که به خود اعتماد دارد، افراد دیگر را مسخره و یا تحقیر نمی‌کند. این رفتاری است ناشی از عدم اعتماد به نفس. افراد ضعیف و سست اراده همواره به دنبال نقاط ضعف دیگران هستند و با تخریب افراد به دنبال بهتر جلوه‌دادن خود هستند، در حالی که کسی که اعتماد به نفس دارد خود را قدرتمند دانسته و نیازی به تخریب و تحقیر دیگران ندارد و همیشه خود را ثابت می‌کند.
