مجتبی بهاری

احتمالا تابه‌حال ایده‌ای به ذهنتان رسیده است که مشکلی را حل کند. این ایده ممکن است در حوزه‌های مختلف خدماتی، هنری یا صنعتی باشد. آیا پیگیر کسب درآمد از آن ایده شده‌اید یا مانند هزاران ایده‌ای که در روز از ذهن مردم می‌گذرد، از آن گذشته‌اید؟

در این شماره تصمیم داریم از راه‌وروش صحیح کسب درآمد از این طریق برایتان بگوییم.

راه درست کسب درآمد از ایده، تبدیل آن به اختراع، نام‌های تجاری (برند) یا طرح صنعتی، سپس ثبت آن در اداره کل مالکیت صنعتی و درنهایت عرضه آن ازطریق بازار دارایی‌های فکری فرابورس است. در ادامه با این روند به‌طور تفصیلی آشنا می‌شوید.

بازار دارایی‌های فکری 11 خرداد 1393 در کشور ما به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار زیرمجموعه‌ بازار فرابورس است. بسياري مواقع دانشگاهيان و مخترعان و مبتكران داراي ايده‌ها و ابتكارات جديدي هستند، اما به دليل عدم ارتباط نظام‌مند با صنعت، قادر به معرفي ايده‌ها و ابتكارات خود به صنعت و در نتيجه تجاري‌سازي اين ايده‌ها و اختراعات نيستند و بنابراين رابطه بين دانشگاه و صنعت به‌خوبي برقرار نمي‌شود. همچنین بسیاری از مخترعان از اینکه اختراعشان در گوشه‌ای خاک می‌خورد و راهی به تولید انبوه پیدا نمی‌کند، ناراضی هستند. آن‌ها معتقدند امکانی برای معرفی کارایی‌های اختراعشان ندارند. از طرفی معرفی بی‌پرده ویژگی‌های اختراع می‌تواند خطرات لورفتن آن را به‌دنبال داشته باشد و از سوی دیگر معرفی‌نکردن آن می‌تواند به عدم کارایی آن منجر شود. بازار دارایی‌های فکری در فرابورس قرار است به محلی شفاف برای عرضه این ایده‌ها و اختراعات تبدیل شود تا با رقابتی سالم میان شرکت‌های خواهان، آن ایده به فروش برسد.

دارایی‌هایی فکری که در این بازار مورد قبول واقع شده است و معامله می‌شود، عبارتند از:

1. اختراعات و اکتشافات: افرادي‌كه اختراعي دارند و اختراع خود را در اداره ثبت مالكيت صنعتي به ثبت رسانده‌اند، مي‌توانند آن اختراع و يا اكتشاف را در قالبpatent در بازار دارايي‌هاي فكري عرضه كنند و صاحبان بنگاه‌ها و صنايعي كه به اين اختراع نياز دارند، مي‌توانند يا اين اختراع را از صاحب ايده خريداري كرده يا در تجاري‌سازي آن، با صاحب اختراع مشاركت كنند. به اين ترتيب تامين منابع مالي لازم براي عملياتي‌كردن ايده و اختراع كه اغلب، منابع مالي قابل‌توجهي نيز است، ازطريـق بازار ايده صورت خواهد گرفت.
2. برندها (نام‌های تجاری): امروزه در عرصه بين‌المللي، يكي از دارايي‌هاي بسيار سودآور، نام‌هاي تجاري (برندها) هستند، براي مثال برخي رستوران‌های مشهور و صاحب‌نام در کشور در بسياري از شهرها با نام تجاري خود، شعبه دارند و هر مشتري كه در رستوران تحت برند رستوران اصلي غذا میل كند، درصدي از درآمد حاصل از آن بايد به رستوران اصلي و صاحب‌برند پرداخت شـود. به همين علت، صاحبان برند در دنيا اگرچه ممكن است صرفا يك ساختمان بيشتر در كشور نداشته باشند، اما با واگذاري امتياز استفاده از نام تجاري خود به اشخاص داراي صلاحيت، ساليانه درآمد بسيار زيادي کسب می‌کنند.

   در كشور ما نيز شركت‌هاي بزرگ و صاحب‌نامي وجود دارند كه پس از سال‌ها فعاليت و صرف زمان و هزينه زياد براي تبليغات و بازاريابي، توانسته‌اند نام تجاري قابل‌قبول و محبوبي به دست آورند. این شرکت‌ها با راه‌اندازي بازار ايده در فرابورس، مي‌توانند اجازه استفاده از برند خود را تحت شرايط و الزامات مشخص، به شركت‌هاي صاحب صلاحيت و توانمند واگذار كنند و از اين طريـق، درآمد قابل‌قبولـي به دست آورند.

3. طرح‌های صنعتی: مثلا شخصي ممكن است طراحي خاصي در صنعت خودرو انجام داده و طرح مذكور را در اداره ثبت مالكيت صنعتي، به ثبت رسانده باشد. با راه‌اندازي بازار ايده، اين فرد مي‌تواند امتياز كلي طرح و يا اجازه استفاده از آن طرح را به متقاضيان فروخته و از اين طريق كسب درآمد كنـد.

روش ارائه‌ دارایی فکری به این بازار:

بازار فرابورس ایران از همه مخترعان و صاحبان حقوق مالکیت معنوی در کشور که قصد تامین مالی برای راه‌اندازی طرح‌های خود ازطریق بازار دارایی فکری را دارند، دعوت کرده است که بعد از ثبت حقوق مالکیت معنوی خود نزد اداره کل مالکیت صنعتی به شرکت‌های تامین سرمایه، مشاوران سرمایه‌گذاری و کارگزاران عضو فرابورس ایران مراجعه و درخواست خود را برای حضور در این بازار ارائه کنند.

معامله این ایده‌ها بنا به نظر و انتخاب صاحب ایده، به 2 شکل کلی قابل‌انجام است:

1. در حالت نخست دارایی فکری در قالب یک ورقه بهادار، در فرابورس عرضه شده و پس از کشف قیمت، متقاضیان آن را خریداری می‌کنند؛ مثلا اگر طرحی درخصوص کاهش میزان مصرف سوخت خودرو را یکی از مبتکران کشور طراحی و در اداره ثبت مالکیت صنعتی به ثبت برساند، این طرح در قالب یک ورقه بهادار مبتنی بر دارایی فکری در بازار فرابورس عرضه شده است و به فروش می‌رسد؛ البته قابل‌ذکر است این روش، خود به 3 روش تقسیم می‌شود.

• در روش اول درخواست واگذاری و انتقال قطعی و همیشگی کلیه حقوق ناشی از ثبت دارایی فکری به فرابورس ایران ارائه می‌شود و انجام قطعی و همیشگی دارایی فکری به خریدار یا خریداران جدید صورت می‌پذیرد.
• در روش دوم درخواست حق بهره‌برداری از حقوق دارایی فکری در مدت‌زمان معین به فرابورس ارائه می‌شود.
• در روش سوم درخواست واگذاری حق بهره‌برداری از حقوق دارایی فکری با تیراژ معین به فرابورس ارائه می‌شود.

1. دومین روش معامله دارایی‌های فکری در فرابورس این است که یک یا چند دارایی فکری در قالب یک شرکت سهامی خاص در بازار فرابورس عرضه شده و سهام این شرکت یک‌جا توسط متقاضیان دارایی فکری موردنظر از داخل و یا خاج از کشور، خریداری می‌شود.

درمورد فرآیند عرضه‌ ایده‌هایتان به بازار فرابورس نگران نباشید‌؛ زیرا در این زمینه شرکت‌های تامین سرمایه، شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و کارگزاران عضو فرابورس به‌عنوان مراجع رسمی به شما مشاوره می‌دهند تا بتوانید این مسیر را به‌درستی طی کنید. فهرست این مراجع رسمی در وب‌سایت IFB.ir موجود است.

شاید برایتان جالب باشد بدانید در مدتی که از فعالیت این بازار گذشته است چه تعداد ایده در آن عرضه شده است؟ تاکنون در این بازار 42 گواهی مالکیت فکری عرضه شده است که از این تعداد 1 مورد طرح صنعتی، 1 مورد نام تجاری و 40 مورد اختراع بوده است. همچنین از این 42 گواهی، 2 گواهی معامله شده است که 1 مورد آن اختراع بوده و به ارزش 200 میلیون تومان و به روش اول و مورد دیگر، یک طرح صنعتی بوده که به ارزش 50 میلیون تومان و به روش اول معامله شده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد این بازار، به وب‌سایت IFB.ir بروید و مطالب مربوط به بازار دارایی فکری را مطالعه کنید.

جمع‌بندی: متاسفانه در کشور ما مردم، هنوز به ارزش و اهمیت ایده‌های جدید و ثبت آن‌ها پی نبرده‌اند. ایده‌های زیادی درطول زمان به ذهن ما خطور می‌کند، اما به‌راحتی از کنار آن‌ها می‌گذریم درحالی‌که هرکدام از آن‌ها ممکن است مشکل یک صنعت را حل کند. اگر تاکنون برای ایده‌های خود اهمیت قائل نبودید، بدانید تاکنون پول زیادی را از دست داده‌اید؛ پس بهتر است دیدگاهتان را تغییر دهید و تحقیقی جامع درمورد این بازار جدید داشته باشید تا بتوانید از این راه نیز کسب درآمد کنید.